Demon istota ponadziemska, przeważnie o złowrogim działaniu wobec człowieka.

1. W Starym Testamencie - w tekście oryginalnym brak odpowiednika określenia „demon”, niełatwego do pogodzenia z rygorystycznym monoteizmem, mimo że wymienia się zbliżone do demonów istoty złe, nie tyle ze swej natury, ile z uwagi na wywoływane przez nie skutki negatywne; te przekonania wpłynęły na ludowe wyobrażania demonów, czerpane niejednokrotnie ze środowisk pozabiblijnych; demony wzmiankowane w ST nie nakłaniają człowieka do grzechu, jak to czyni szatan; taką rolę przypisuje im bowiem dopiero apokaliptyka. W starszych księgach demony niekiedy oznaczają obce bóstwa, dlatego nie można ich uważać za złe duchy; duchy te pochodzą bowiem od Boga (1 Sm 16, 14-16.23; 18,10; 19,9) lub działają z jego upoważnienia (1 Krl 22,21-23), najczęściej jako narzędzie gniewu Bożego; do tej kategorii istot nie należą również duchy zmarłych, które 1 Sm 28,13 wiąże ze sferą Bożą. Wymieniane w starszych warstwach tradycji demony Szedi i Seiri utożsamiano z bożkami pogańskimi (Pwt 32,17; Ps 106,37; Iz 13,21), a demona żeńskiego Lilit (pierwotnie demona nawałnicy) niekiedy przedstawiano pod wpływem etymologii popularnej jako demona nocnego (Iz 34,14); w pewnej relacji do grzechu pozostawał Azazel, demon pustyni (Kpł 16,8.10.26).

Zainteresowanie demonami wzrosło w okresie judaizmu, a w apokaliptyce międzytestamentalnej zajęły one miejsce pierwszoplanowe; w LXX wzbogacono odnośną nomenklaturę, wprowadzając obok terminu daimon także daimonion oraz mataion (bezużyteczny, nieużyty). W okresie judaistycznym nastąpiła identyfikacja między demonem a duchem zła (Tb 6,8), zapewne pod wpływem środowiska pogańskiego; w Księdze Tobiasza (6,8-9.17-18; 8,2-3) podano pierwsze wskazówki, jak zaradzić szkodliwej działalności demona w człowieku.

2. W literaturze międzytestamentalnej - przedstawiano d. jako istotę przeciwną Bogu i skłaniającą człowieka do grzechu; określenie d. w wielu wypadkach zastępowano terminem „duchy złe” (np. Jub 10,3,13; 11,4; HenEt 15,8-9; 1 QM 15,14) lub „duchy nieczyste” (HenEt 99,7; Jub 10,1) albo wręcz „duchy” (Jub 10,5,8; 11,5; 1 QS 3,24 itd.), których przewrotna działalność jest oczywista (Jub 7,27; 10,1-2; TestDan 5,5; TestBen 3,3; 1 QS 3,24; 1 QH 14,11 itd.). Niekiedy nazwa konkretnego ducha złego jest korelatem do kierunku jego przewrotnej działalności (np. d. bezbożności - 1 QS 5,26; 10,18; d. nierządu - 1 QS 4,10; d. kłamstwa, pychy itd.; 1 QS 4,9). Inną cechą charakterystyczną jest utożsamianie d. z upadłymi aniołami lub ich potomstwem (Filon, De gigantibus 6; Jub 10,5-6; HenEt 15,8-12; HenSłow 18,5), zwł. w oparciu o spekulacje nad Rdz 6,2.4; w ten sposób d. zostały podporządkowane głównym przeciwnikom Boga - szatanowi, Belialowi lub Mastemie - i niekiedy wymienia się je jako duchy Mastemy (Jub 19,28) i Beliala (TestIss 7,7; 1 QM 13,2.4; CD 12,2). Na ziemi działa tylko część demonów, a pozostałe przebywają w miejscu wiecznego potępienia (Jub 10,9; TestJud 25,3), podobnie jak upadli aniołowie (HenEt 90,22-25). Ograniczenie, a nawet zupełne ustanie władzy d. nad ludźmi przepowiadano na czasy mesj. (por. TestSz 6,6; TestLew 18,12 itd.). Wg tekstów judaistycznych Bóg ma nad d. władzę zwierzchnią i jest również ich stwórcą (por. 1 QS 3,25); tym samym ST i zależny od niego judaizm uniknęły dualizmu, przynajmniej w sensie absolutnym, ograniczając się do akcentowania rozterki człowieka, który stale musi wybierać między dobrem i złem.

Lech Stachowiak

3. W Nowym Testamencie - demon oznacza różne moce, które usiłują oderwać człowieka od służby Bożej - grzech (Rz 6,6.20), żywioły tego świata (Ga 4,3.8 - zapewne określenie elementów świata materialnego, uważanych przez pogan za bóstwa), także śmierć (Rz 5,12-14), a przede wszystkim szatana, nazywanego księciem tego świata (J 12,31). W ataku na Królestwo Boże (spotęgowanym zwłaszcza w czasach mesjańskich) szatan posługuje się podległymi mu mocami - demonami (podobnie jak Bóg aniołami), najczęściej określanymi typowo judaistyczną formułą „duchy nieczyste” (Mk 3,11) lub „złe duchy” (Mk 3,22) ; podobnie jak szatan, tak i podległe mu demony są istotami obdarzonymi wysoką inteligencją - są podstępne, zręcznie wykorzystują wszelkie sposoby, by doprowadzić człowieka do upadku (Ap 9,7-11); jako pierwsze rozpoznały w Jezusie Mesjasza (Mk 1,34). Ponieważ w sferze pozaziemskiej możliwe jest tylko działanie Boga lub demonów, wszelki kult, którego nie oddaje się prawdziwemu Bogu, jest służbą demonom (1 Kor 10,20; 2 Kor 6,15-16; Ap 9,20); skoro wszelkie choroby i opętania spowodowane są przez demonów (Dz 10,38; 2 Kor 12,7), w uzdrawianiu chorych i wypędzaniu złych duchów przez Jezusa upatruje się nadejście Królestwa Bożego (Łk 11,20); mocą nad demonami zostali obdarzeni także apostołowie jako kontynuatorzy orędzia o Królestwie Bożym (Łk 9,1). Chociaż przyjście Chrystusa ukróciło działanie szatana i demonów, w tym także demona śmierci (Rz 6,9; 1 Kor 15,26; Hbr 2,14; Ap 11,4), nie rezygnują one z walki, dopóki istnieje świat doczesny. Ostateczne zwycięstwo nad demonami nastąpi w chwili paruzji i dlatego wierni już na ziemi mogą się czuć uwolnieni od przemocy demonów (Rz 8,38-39; Hbr 2,14), mając rękojmię w zwycięstwie Chrystusa nad grzechem i śmiercią (1 Kor 15,26).

Jan Szlaga

Jesteś na facebooku? My też! :)

"Scriptura crescit cum legente"
"Pismo rośnie wraz z czytającym je" (św. Grzegorz Wielki)

Każdy rozmiłowany w Słowie Bożym napotyka w Biblii fragmenty, które sprawiają mu trudność w interpretacji. Zachęcamy zatem wszystkich odwiedzających stronę Dzieła Biblijnego do zadawania pytań. Na każde pytanie udzielimy odpowiedzi, a następnie będzie ona opublikowana w sekcji "Pytania do Biblii".

Kliknij TUTAJ, żeby przesłać pytanie.