Chrzest Pański, chrzest Jezusa Chrystusa w Jordanie, rozpoczynający jego publiczną działalność; jest zapowiedzią włączenia do wspólnoty nowego Ludu Bożego przez sakrament chrztu; ku upamiętnieniu tego wydarzenia ustanowiono w Kościele święto na niedzielę po Objawieniu Pańskim.
Chrzest Jezusa poświadczają wszyscy ewangeliści (Mk 1,9-11; Mt 3,13-17; Łk 3,21-22; J 1,32-34); opisy te relacjonują fakt chrztu, teofanię i zstąpienie Ducha Świętego pod postacią gołębicy.
1. Historyczność - chrzest Pański potwierdza pierwotna katecheza apostolska (Dz 1,5.22; 10,37; 11,6; 13,24-25; 18,25; 19,3-4) oraz niektóre apokryfy (EwEb 4,11-12; EwHbr 2,1-7). Najstarszy opis Markowy nie informuje o trudnościach, jakie chrzest Pański spowodował w Kościele pierwotnym, dając zwolennikom Jana Chrzciciela okazję do wywyższania go ponad Jezusa. Fakt, że Jezus przyszedł nad Jordan z Nazaretu w Galilei, nie był bez znaczenia dla teoogicznej. koncepcji Marka: chrzest był dla niego początkiem ewangelii Jezusa Chrystusa. Mateusz w opis włączył dialog Jana z Jezusem (3,14-15), wyjaśniający, dlaczego bezgrzeszny Mesjasz przyjął chrzest pokuty, oraz wykazujący wyższość Jezusa nad Janem. Łukasz pominął osobę Jana Chrzciciela (w jego teologicznej koncepcji działalność Chrzciciela należy do ST, do czasu, który był - por. Łk 7,28), dodał natomiast dwa nowe szczegóły: modlitwę Jezusa i obecność ludu; w Ewangelii Łukaszowej wszystkie ważne wydarzenia w życiu Jezusa poprzedzała modlitwa (3,21; 5,16; 6,12; 9,18; 9,29; 11,1; 22,33; 23,34), a wzmianka o ludzie wskazuje na to, że Jezus solidaryzuje się z ludem. Jan Apostoł nie opisuje wprost chrztu Pańskiego, lecz przytacza świadectwo Chrzciciela, potwierdzające relacje synoptyków.
2. Teofania - Sens teologiczny chrztu Pańskiego wyraża się w teofanii, która zawiera trzy elementy: otwarcie niebios, zstąpienie Ducha Świętego pod postacią gołębicy oraz głos z nieba. Motyw otwarcia lub rozdarcia niebios (Iz 64,1; Ez 1,1; Mk 1,10; Dz 7,56; Ap 4,1; 11,19; 14,11) jest w Piśmie św. zawsze zapowiedzią teofanii lub wizji; w księgach prorockich ST (np. Ez 1,1) formuła ta łączy się z powołaniem proroka; także nad Jordanem miała miejsce prorocka inwestytura Jezusa; Duch Święty jako gołębica to nawiązanie do obrazów i idei ST; ojcowie Kościoła łączyli ją z gołębicą Noego, która po ustąpieniu potopu przyniosła gałązkę oliwną na znak zakończenia czasu kary (Rdz 8,11), gołębica nad wodami Jordanu zaś oznaczała koniec czasu oczekiwania i początek zbawienia; współcześnie w interpretacji obrazu gołębicy nawiązuje się do tekstów późnej tradycji żydowskiej, która ducha Jahwe unoszącego się nad wodami (Rdz 1,2) porównywała do gołębicy, oraz do tych miejsc ST, w których gołębica jest symbolem Izraela (Oz 7,11; 11,11; Iz 60,8; Pnp 2,14; 5,2; 6,9). W świetle tych tekstów gołębica tylko pośrednio oznacza Ducha Świętego, mianowicie poprzez jego dzieło, czyli przez nowego, eschat. Izraela - umiłowaną gołębicę Boga, obecną w Jezusie napełnionym Duchem Świętym; nowe stworzenie to nowy Izrael w Chrystusie jako dzieło Ducha Świętego. „Głos z nieba” był ukoronowaniem teofanii; ponieważ w ST łączył się on z powołaniem prorockim (np. Ez 1,28), stąd w czasie chrztu Pańskiego potwierdził jego powołanie. Treść głosu w przekazie synoptyków jest prawie identyczna: „Ty jesteś [ten jest] Synem moim umiłowanym, w tobie [w nim] upodobałem sobie”; w słowach tych jest aluzja do pierwszej pieśni o słudze Jahwe (Iz 42,1) oraz do mesjańskiego Ps 2,7; nawiązanie do tych tekstów oznacza, że Jezus przyjmuje misję pełnej realizacji programu sługi; Syn wspomniany w tekście to sługa mający podjąć cierpienie za swój lud; chrzest w Jordanie przygotował Jezusa do chrztu śmierci.
W interpretacji natury teofanii wyróżnia się w egzegezie katolickiej trzy kierunki: 1o przyjmując fakt chrztu i realność interwencji Bożej, wszystkie elementy teofanii sprowadza się do wewnętrznego oświecenia lub do wizji (Orygenes); 2o nie tylko przyjmuje się fakt chrztu Pańskiego i realność interwencji Bożej, ale broni się również obiektywności i postrzegalności wszystkich elementów teofanii (P. Gaechter); 3o zwraca się szczególną uwagę na literacki rodzaj opisu typowej teofanii, przedstawiającej przyjście Jahwe z chwałą i mocą, a tak dokonała się ona również nad Jordanem (M.E. Boismard).
3. Aspekt teologiczny - wynika z własnych perspektyw ewangelistów i z sensu teofanii. Chrzest nie był wyrazem udzielenia Jezusowi nowej godności, lecz uroczystego wprowadzenia Jezusa, obdarzonego pełnią Ducha, w działalność zbawczą; stanowił więc tzw. intronizację mesjańską. Teofania była nie tylko konsekracją, ale i wyznaniem misji dopełnienia posłannictwa sługi Jahwe, z cierpieniem i śmiercią zbawczą włącznie. Łukasz podkreślił także społeczny charakter chrztu Pańskiego (3,21); Jezus włączył się we wspólnotę grzeszników, których przyszedł zbawić; wspólnota ta będzie początkiem nowego Izraela (por. J 1,29). Zstąpienie Ducha na Jezusa objawia zbawczą i twórczą moc Boga (por. Iz 42,53). Trzy elementy: głos Ojca, zstąpienie Ducha i umiłowany Syn - wskazują na kontekst trynitarny. Ojcowie Kościoła utrzymywali, że chrzest Pański był przygotowaniem, zapowiedzią i figurą chrztu chrześcijańskiego; zdaniem Ambrożego w momencie chrztu woda otrzymała moc uświęcania dusz; proklamowanie Jezusa jedynym i umiłowanym Synem Bożym przygotowało przybrane synostwo wiernych, a zstąpienie Ducha Świętego było zapowiedzią jego darów dla wierzących; otwarcie niebios nad Jordanem zapowiadało, że również ochrzczonym otwiera się niebo (Tomasz z Akwinu).
Józef Kudasiewicz
Jesteś na facebooku? My też! :)
"Scriptura crescit cum legente"
"Pismo rośnie wraz z czytającym je" (św. Grzegorz Wielki)
Każdy rozmiłowany w Słowie Bożym napotyka w Biblii fragmenty, które sprawiają mu trudność w interpretacji. Zachęcamy zatem wszystkich odwiedzających stronę Dzieła Biblijnego do zadawania pytań. Na każde pytanie udzielimy odpowiedzi, a następnie będzie ona opublikowana w sekcji "Pytania do Biblii".
Kliknij TUTAJ, żeby przesłać pytanie.
