Chleb, wypieczony z ciasta produkt, który od prehistorycznych czasów stanowi jeden z podstawowych pokarmów człowieka. Co Biblia mówi o tym naszym powszednim produkcie?

Izraelici byli przekonani, że Bóg jest dawcą chleba (Ps 104, 14); jego brak zaś uważano za karę Bożą. Pieczenie chleba było w Palestynie codziennym zajęciem kobiet, które przygotowywały ciasto z jęczmiennej, a na uroczystości z pszennej mąki (Jr 7,18; Ez 7, 28), soliły je (Kpł 2,13), mieszały z kwasem (Mt 13,33) i piekły w piecu lub na węglach. Kwasowi, który uważano za nieodzowny przy pieczeniu chleba, przypisywano przy tym jakąś właściwość negatywną, dlatego na ofiarę wolno było składać jedynie chleb przaśny; Paweł Apostoł na określenie judaistycznej propagandy lub zgorszenia powtarzał: „trochę kwasu ma moc zakwasić całe ciasto” (Ga 5, 9; 1 Kor 5, 6); tylko raz Jezus przyrównał znaczenie kwasu w przygotowywaniu ciasta na chleb do pozytywnej roli, jaką Królestwo Boże ma spełnić w świecie (Mt 13, 33; Łk 13, 20-21).

Jezus Chrystus w Modlitwie Pańskiej (Ojcze nasz) kazał prosić Boga o chleb powszedni. Kiedy ludzie byli w sytuacji bez wyjścia, Bóg ich ratował od głodu; podczas wyjścia z Egiptu do Ziemi Obiecanej Bóg zsyłał wybranemu narodowi mannę (Wj 16, 4-35), którą nazwano chlebem z nieba (Ps 105, 40; J 6, 31) lub chlebem aniołów (Ps 78, 25); Jezus zaś, dla słuchających go tłumów, rozmnożył chleb, o czym informują wszyscy ewangeliści (Mk 6, 31-44; Mt 14, 13-21; Łk 9, 10-17; J 6, 1-14); Mk 8, 1-10 i Mt 15, 32-39 mówią nadto o drugim rozmnożeniu chleba, ale egzegeci nie są zgodni, czy faktycznie były dwa rozmnożenia chleba i czy drugi opis nie jest powtórzeniem pierwszego, pochodzącym z innej tradycji.

Zwrot „jeść chleb” oznacza w Piśmie św. nie tylko spożywanie posiłku, ale także aluzję do szczęścia w niebie, które wyobrażano sobie jako branie udziału w uczcie (por. Mt 22,1-14). Jedzenie chleba w pojęciach ludzi starożytnego Wschodu ściśle wiązało się z przekazywaniem życia i cierpieniem. Przekazywanie życia komuś drugiemu było z kolei związane w ich pojęciach ze skracaniem życia lub nawet ze śmiercią tego, kto przekazuje życie; chleb, który powstał przez zmiażdżenie, czyli przez śmierć ziaren, zawiera w sobie ich życie, sam zaś chleb przez spożywanie go, a więc znów przez śmierć, przekazuje swoje życie człowiekowi; człowiek je chleb i dzięki temu żyje. Ta treść jest podkładem panującego zwyczaju na Wschodzie, według którego należy chleb łamać, a nie kroić; używanie noża do dzielenia chleba uchodziło bowiem za coś podobnego do mordowania. Zwyczaj ten zachowywał także Jezus zarówno przy zwykłych posiłkach (np. Łk 24, 30. 35), przy rozmnażaniu chleba (np. Mt 14,19; 15,36), jak i na Ostatniej Wieczerzy w związku z ustanowieniem eucharystii (np. 1 Kor 11,24). Zwrot „łamanie chleba” w Dziejach Apostolskich (np. 2,42.46; 20,7.11) może być zatem terminem określającym eucharystię, choć nie zawsze ją oznacza (np. 27,35); w pismach literatury wczesnochrześcijańskiej, prawie zawsze mówi on o eucharystii.

Na Wschodzie panowało również przekonanie, że moment przekazywania życia, który przy chlebie symbolizuje czynność jedzenia, składającą się z łamania, gryzienia, żucia i połykania chleba, jest związany z bólem i cierpieniem; stąd w późniejszych biblijnych tekstach chleb bywał metaforycznie uważany za symbol złego losu człowieka; ciężkie przeżycia poszczególnych ludzi, a nawet całego narodu, np. wyjście z Egiptu, niewolę lub więzienie, nazywano chlebem utrapienia, chlebem płaczu, łez i boleści; wtedy mówiono o chlebie jako żółci, piołunie i popiele.

Jezus mówił o sobie jako o „chlebie, który z nieba zstąpił” (J 6, 31-33), o chlebie życia (J 6,35.48) i chlebie żywym (J 6,51); zapewnił też, że kto będzie ten chleb spożywał, żyć będzie na wieki, co było zapowiedzią eucharystii (por. 1 Kor 10,1-22).

Feliks Gryglewicz

Jesteś na facebooku? My też! :)

"Scriptura crescit cum legente"
"Pismo rośnie wraz z czytającym je" (św. Grzegorz Wielki)

Każdy rozmiłowany w Słowie Bożym napotyka w Biblii fragmenty, które sprawiają mu trudność w interpretacji. Zachęcamy zatem wszystkich odwiedzających stronę Dzieła Biblijnego do zadawania pytań. Na każde pytanie udzielimy odpowiedzi, a następnie będzie ona opublikowana w sekcji "Pytania do Biblii".

Kliknij TUTAJ, żeby przesłać pytanie.