Rola charyzmatów w Kościele pierwotnym

w świetle listów św. Pawła

Współcześnie dużo się mówi i pisze o odnowie charyzmatycznej lub o ruchu charyzmatycznym w kościele katolickim. Z ruchem tym wiąże się nadzieję i szansę dla współczesnego Kościoła i świata. Papież Paweł VI do uczestników III Międzynarodowego Kongresu Katolickiej Odnowy Charyzmatycznej powiedział między innymi: ,,Zarówno Kościół jak i świat potrzebują teraz właśnie bardziej niż kiedykolwiek przedtem, żeby cud Zielonych Świąt przedłużał się w historii. Człowiek współczesny bowiem, upojony swoimi sukcesami, wyobraża sobie - mówiąc słowami ostatniego Soboru - ,,że jest sam w sobie celem, sam jedynym sprawcą i demiurgiem własnej historii'' / KDK, 20 /.

Niestety! Dla wielu nawet spośród tych, którzy pod wpływem tradycji przyjmują istnienie Boga i spełniają obowiązek kultu, Bóg stał się całkowicie nieobecny w życiu! Największą potrzebą dzisiejszego świata, świata postępującego sekularyzmu, jest właśnie taka ,,duchowa odnowa'' jaka dokonuje się pod wpływem Ducha Świętego w wielu rejonach i w bardzo wielu środowiskach.

Analizując obfitą literaturę poświęconą odnowie charyzmatycznej czy samym charyzmatom uderza od razu brak precyzji, różnorodne określenia charyzmatu a szczególnie jego relacji do urzędu, instytucji oraz różna, często sprzeczna ocena roli charyzmatu w Kościele pierwotny i współczesnym . Ten brak precyzji pojęć i pewien zamęt doktrynalny sprawia, że wielu ludzi Kościoła z nieufnością odnosi się do ruchu charyzmatycznego a nawet wykazuje daleko idącą rezerwę wobec samych charyzmatów. Konfrontacja więc tych współczesnych badań z Pismem św. jest rzeczą konieczną i bardzo pilną. Konfrontacja ta może doprowadzić do korektur i do zcieniowania pewnych współczesnych skrajności oraz wzbudzić większe zrozumienie roli charyzmatów w Kościele współczesnym. Świadomie ograniczamy się do ksiąg biblijnych, które określa się mianem Corpus paulinum, ponieważ z nich najczęściej występują wzmianki o charyzmatach. Święty Paweł nie podaje oczywiście usystematyzowanej teologii charyzmatów, lecz jako misjonarz i duszpasterz opisuje zjawiska charyzmatyczne, jakie widział w Kościele pierwotnym, a mówiąc dokładniej w Kościołach, które sam założył, lub za które czuł się odpowiedzialny. Dzięki temu z jego listów dowiadujemy się, jaką rolę odgrywały charyzmaty w Kościele pierwotnym oraz jaki był stosunek Apostoła / urzędu apostolskiego / do charyzmatów. Z Kościoła pierwotnego możemy czerpać inspiracje i normy dla Kościoła współczesnego.

1. Biblijne pojęcie charyzmatu.

Paweł nie teoretyzuje lecz opisuje zjawiska, które dostrzegał i przeżywał w Kościele pierwotnym; przedstawia ich różnorodność, widzi duże wartości tych zjawisk, przestrzega przed niebezpieczeństwami i iluzjami. Dlatego w jego listach nie można szukać definicji charyzmatów. Najwyżej można pokusić się o opis charyzmatu w oparciu o analizę najważniejszych tekstów biblijnych, w których występuje ten temat .

Termin ,,charyzmat'' pochodzi od greckiego słowa ,,charisma'' / l. mn. charismata / i oznacza łaskę, życzliwość, dobrodziejstwo Boże / Filon Aleksandryjski /, w Nowym Testamencie zaś znaczy ,,szczególny dar łaski Bożej, dar darmo dany'' . Warto przy tym zaznaczyć, że rzeczownik ten wywodzi się z tego samego rdzenia co ,,charis''- łaska. Stąd też w niektórych tłumaczeniach polskich , szczególnie w Biblii Tysiąclecia charisma niekiedy tłumaczone jest przez słowo ,,Łaska'', tak samo jak rzeczownik charis, lub przez ,,dar łaski'' względnie ,,dar''. Z takim różnorodnym tłumaczeniem tego samego słowa charisma spotykamy się niekiedy w tym samym kontekście, co utrudnia właściwe zrozumienie tego terminu . Bardziej konsekwentne i lepsze pod tym względem jest tłumaczenie Biblii Poznańskiej, która rzeczownik charisma tłumaczy zawsze przez ,,dar'' lub ,,dar Boży'' . Przez takie tłumaczenie lepiej wyraża się myśl Apostoła, który używa dwu terminów: łaska / charis / i dar / charisma /; owszem pojęcia te są bliskoznaczne niekiedy się nawet utożsamiają., często jednak oznaczają różne rzeczywistości duchowe, dlatego precyzja w tłumaczeniu ułatwia zrozumienie bogatej i skomplikowanej rzeczywistości. W celu uniknięcia nieporozumień, na oznaczenie rzeczownika charisma będziemy używać terminu charyzmat lub dar.

W słownikach greki biblijnej i pozabiblijnej przy haśle charisma - spostrzegamy ciekawe zjawisko: w grece pozabiblijnej termin ten występuje tylko dwa razy i do tego w pismach jednego tylko autora a mianowicie Filona Aleksandryjskiego / De Leg. All, III, 78 - 2 razy / .

W. Bauer cytuje jeszcze tekst Alciphrona / 3,17,4 /; tekst ten jednak pochodzi dopiero z 200 r. po Chrystusie . L. Cohn wydawca krytycznego tekstu dzieł Filona wątpi w autentyczność terminu charisma w obydwu tych miejscach. W LXX również termin ten nie występuje w sposób nie podlegający wątpliwości; przytacza się tylko dwa przykłady, ale jako lectiones variantes; Syr 7 ,33 / w kodeksie S / i 38, 30 / w kodeksie B i niektórych minuskułach /. W krytycznych wydaniach LXX lekcje te uważa się słusznie za nieautentyczne . W Ps 30, 22 hebrajski termin Hesed / dobroć, miłosierdzie / Teodocjon tłumaczy przez charisma, LXX jednak ten sam termin oddaje przez eleos / miłosierdzie /. Biorąc pod uwagę bardzo późne / II w. po Chr. / i sporadyczne występowanie terminu charisma w świecie greckim / jeden tekst u Alciphrona /, trzeba stwierdzić, że Paweł jest pierwszym świadkiem pewnym używania terminu charisma i że poza Nowym Testamentem termin ten prawie nie występuje .

W Nowym Testamencie charisma występuje 17 razy; z wyjątkiem jednego przykładu / 1 P 4, 10 /. Wszystkie inne występują tylko w pismach , które określamy mianem Corpus paulinum. Rozkład i częstotliwość tego terminu w tym zespole pism jest również bardzo znamienna: 14 razy charisma występuje w tzw. wielkich pismach Pawłowych, których autentyczność jest powszechnie uznawana / Rz 1, 5, 15.16; 6, 23; 11, 29; 12, 6; 1 Kor 1, 7; 7, 7; 12, 4.9.28.30.31; 2 Kor 1, 11 /; tylko dwa razy w listach pasterskich, których autentyczność Pawłowa jest wątpliwa / 1 Tym 4, 14; 2 Tym 1, 6 /. Z tych zestawień i statystyk płynie kilka ważnych wniosków:

1) charyzmat jest terminem ściśle biblijnym i chrześcijańskim;

2) wyraża on wewnętrzną i duchową rzeczywistość życia chrześcijańskiego;

3) twórcą tego terminu jest najprawdopodobniej sam Paweł;

4) nie ma żadnych dowodów na to, że Paweł zaczerpnął ten termin ze świata greckiego;

5) problem charyzmatów był szczególnie aktualny przez jakiś czas w Kościele korynckim / w 2 Kor jest już tylko jedna wzmianka 1, 11/;

6) w liście do Rzymian wzmianki o charyzmatach występują jako reminiscencja doświadczeń korynckich i ich interpretacja teologiczna..

Jaką treść zawiera w sobie termin charyzmat ? Powiedziano na wstępie , że charyzmat jest darem Bożym. Treść tego daru może być różnorodna. Żeby więc odpowiedzieć na postawione pytanie trzeba zbadać najbardziej klasyczne miejsca, w których występuje rzeczownik charyzmat. Tylko w ten sposób można poznać bogactwo i różnorodność tego daru Bożego. Ponieważ najbardziej klasyczne miejsca znajdują się w pierwszym liście do Koryntian i w liście do Rzymian, na nie więc należy zwrócić szczególną uwagę.

Na życie wspólnoty duży wpływ mieli charyzmatycy, widać to wyraźnie w Kościele korynckim. Wymagało to interwencji Apostoła, który wyjaśniał sens tych darów oraz ich znaczenie dla całej wspólnoty Kościoła. Przyjmuje się więc powszechnie, że wyliczenie charyzmatów w 1 Kor 12-14 odpowiada faktycznemu stanowi życia wspólnoty korynckiej.

,,Pragnę bracia, pouczyć was o darach duchowych / peri ton pneumatikon..../. Istnieją rozmaite dary Boże / charyzmaty /, lecz Duch jest ten sam. Są rozmaite rodzaje posług, a ten sam Pan. Istnieją rozmaite sposoby działania, lecz ten sam jest Bóg, działający wszystko we wszystkim. Duch objawia się każdemu dla wspólnego dobra. Jednemu udziela daru wyrażania słowem mądrości, drugiemu wyrażania słowem wiedzy, innemu / udziela daru / wiary. Jeszcze innym ten sam Duch udziela daru uzdrawiania, a innemu dokonywania niezwykłych dzieł, a jeszcze innemu / daru / przemawiania z natchnienia Bożego / propheteia /, rozpoznawania duchów, modlenia się w różnych językach / glossolalia / i tłumaczenia ich. Wszystkie te dary są dziełem jednego i tego samego Ducha, który je rozdziela, tak jak chce'' / 1 Kor 12, 1; 4-11 / .

Tekst ten rzuca dużo światła na rozumienie charyzmatów przez Pawła. Charyzmat jest szczególnym darem Bożym; w Kościele korynckim istniało wiele różnorodnych darów. Paweł dzieli je na cztery wielkie grupy:

a) Dary duchowe - pneumatika lub pneumata. Nazwa pochodzi stąd, że są one specjalnym objawieniem się Ducha. Pneumatykami nazywa Paweł tych, którzy otrzymali szczególne duchowe zrozumienie, czyli wszystkich chrześcijan: ,,Nie głosimy tego słowami wypływającymi z ludzkiej mądrości, lecz słowami, których uczy Duch. Objaśniamy sprawy duchowe ludziom, którzy poddają się działaniu Ducha. Człowiek kierujący się tylko zasadami naturalnymi nie pojmuje spraw Ducha Bożego ...Człowiek zaś kierujący się Duchem rozstrzyga wszystko, natomiast jego nikt nie osądza. Któż zatem poznał myśl Pana tak, aby mógł Go pouczać ? My właśnie mamy myśl / nous / Chrystusa'' / 1 Kor 2, 13-16 /. Rzeczą znamienną jest, że określenie ,,dary duchowe'' występuje w nagłówku dwu katalogów darów: w 1 Kor 12, 1 i 14, 1. Wynikałoby z tego, że przynajmniej niektóre dary wyliczone w tych kategoriach należy zaliczyć do tej właśnie grupy. Z pierwszego katalogu: dar mądrości, wiedzy i wiary / w. 8n /, z drugiego zaś dar języków, wiedzy, proroctwa / 14, 6 /, nauczania, objawiania nieznanych spraw i tłumaczenia ich / w. 26 / .

b) Rozmaite sposoby działania / energemata - 1 Kor 12, 6 /. Są to czyny, w których specjalnie ujawnia się moc Boża; są to ,,niezwykła dzieła'' / w. 10 /, które sprawia Bóg w różny sposób: ,,Bóg działa w was'' /Flp 2, 13 /. ,,Moc'' Jego działa / Ef 3, 7.20 /; ,,Duch Jego'' działa / 1 Kor 12, 11 /; ,,Słowo Boże'' działa / 1 Tes 2, 13 /; ,,Bóg działa wszystko we wszystkich'' / w. 6 /; jeśli kto służy, to z ,,mocą'' jaką mu udziela Bóg / 1 P 4, 11 /. Określenie to najprawdopodobniej obejmuje cały katalog wyliczonych darów .

c) Dar usługiwania / diakoniai - Rz 12, 7 / oznacza u Pawła czynności, względnie zadania do wypełnienia, które są dokładnie sprecyzowane / Rz 15, 31; 2 Kor 9, 12; 11, 8 / i trwałe / Rz 11, 13; 1 Kor 16, 15; 2 Kor 3, 7 /. Charyzmat ten odróżnia Paweł od charyzmatu proroctwa / Rz 12, 6 /. Dar usługiwania wyraża się w usługiwaniu, nauczaniu, zachęcaniu / Rz 12, 7 /. W 1 P 4, 11 dar ten rozciąga się na wszystkie ,,służby'', których zadaniem nie jest przemawianie. Obejmuje on też służbę apostolską / 2 Kor 3, 6-9; 4, 1 /, pomoc udzielaną apostołom / 1 Tes 3, 2; 1 Tm 4, 6; 2 Tm 4, 5 /, służbę diakońską i inne funkcje we wspólnocie. ,,Służcie sobie, wzajemnie otrzymanymi darami, jak dobrzy szafarze różnorodnej łaski Bożej'' /! P 4, 10 /. Służyć sobie wzajemnie darami w świetle 1 Kor 11, 4 oznacza wzajemne ,,budowanie się, pocieszanie, zachętę'' / 1 Kor 14, 3 / a szczególnie ,,budowanie całego zgromadzenia'' /1 Kor 14, 4 / oraz pomagania sobie / 1 Kor 12, 7 / i wzajemna troska o siebie / 1 Kor 12, 25 / .

d) Charyzmaty - Boże dary łaski / 1 Kor 12, 4.31; 1 Kor 1, 7 /. Nazywają się one w ten sposób, ponieważ są wynikiem udzielonej łaski / Ef 4, 7 / - charyzmaty łaski darmo dane np. dar uzdrawiania / 1 Kor 12, 9. 28. 30 /. Ponieważ we fragmencie 1 Kor 12, 4-31 poświęconym charyzmatom terminu tego używa się we wstępie i na zakończenie, dlatego słusznie przypuszcza się, że wszystkie wymienione w tym katalogu zjawiska zalicza się do charyzmatów . Są to następujące zjawiska: dar mądrości, wiedzy, wiary, uzdrawiania, niezwykłych dzieł, proroctwa, rozpoznawania duchów, glossolalii, tłumaczenia języków.

Za tą różnorodnością i bogactwem darów Bożych dostrzega jednak Paweł wyraźnie element jedności. Są dwa punkty jednoczące wielość i różnorodność charyzmatów.

a) Punkt wyjścia, źródło; według 1 Kor 12, 1. 4-11 źródło to jest trynitarne: w charyzmatach najpierw objawia się Duch / 1 Kor 12, 4.7 /; On udziela darów /w. 9 /: ,,Wszystkie te dary są dziełem jednego i tego samego Ducha, który je rozdziela, tak jak chce'' /w. 11 /. Drugim źródłem charyzmatów jest Kyrios - Pan / w. 5 /; On ich udziela / Ef 4, 7. 8. 11 /, one służą do budowania Jego ,,Ciała'' tj. Kościoła / 1 Kor 12, 12-27; Rz 11, 3-8 /. Ostatecznym jednak źródłem charyzmatów jest ,,Bóg działający wszystko we wszystkich'' / w. 6 por. 2 Tm 1, 6; 1 P 4, 11; Rz 12, 3 /.

b) Drugim źródłem jedności i różnorodności charyzmatów jest ich cel. ,, Duch objawia się każdemu dla wspólnego dobra'' /w. 11 /, tj. dla służby / 1 P 4, 10 / i ,,budowy'' Kościoła / 1 Kor 14, 3n, 12.26; 2 Kor 12, 19 /. Prawdę tę ilustruje Apostoł na przykładzie Kościoła jako Ciała Chrystusa / w. 12-31 /. Ciało jest jedną całością a składa się z wielu członków. Poszczególne członki zaś chociaż jest ich wiele, tworzą jedno ciało. Podobnie ma się sprawa z charyzmatami; choć jest ich wiele, wszystkie dążą do jedności. Według Pawła każdy wierny / w. 7 / obdarzony jest darem do budowy ,,Ciała'' Kościoła. Największym charyzmatem ,,charyzmatem charyzmatów jest miłość'' / 1 Kor 12, 13 /, która rozlana jest w sercach przez Ducha Świętego / Rz 5, 5 / . Prawdziwa miłość zawsze buduje, jednoczy, służy / 1 Kor 13, 1-13 /.

W 1 Kor 12, 28-30 podaje Paweł drugą listę charyzmatyczną, która jest subtelną korekturą poprzedniej. Pierwsza oddawała realną rzeczywistość Kościoła korynckiego. W drugiej liście Apostoł nie odrzuca charyzmatów, lecz przypomina pewien porządek hierarchiczny jaki zawsze panował w kościele pierwotnym. ,,Bóg zaś umieścił na pierwszym miejscu w Kościele apostołów, na drugim miejscu tych, co przemawiają z natchnienia Bożego, na trzecim miejscu nauczycieli. Dalej idą: nadziemskie moce i dar uzdrawiania, umiejętność niesienia pomocy i rządzenia oraz dar modlenia się w różnych językach. Czy wszyscy są apostołami ? Czy wszyscy przemawiają z natchnienia Bożego ? lub są nauczycielami ? Czy wszyscy mają nadziemskie moce lub dar uzdrawiania ? Czy wszyscy modlą się obcymi językami lub potrafią tłumaczyć ?''. Według planów Bożych istnieje pewien porządek: na pierwszym miejscu apostołowie, na drugim prorocy, na trzecim nauczyciele. W drugiej części listy nie wylicza charyzmatyków lecz charyzmaty: dar uzdrawiania, pomocy, rządzenia i języków. Porównując obie listy ze sobą zauważamy, że niektóre dary się powtarzają Nowością drugiej listy jest pewna hierarchizacja darów oraz wysunięcie na pierwsze miejsc apostołów. I to właśnie zasługuje na szczególną uwagę. Apostolat dla Pawła jest też charyzmatem, a nawet pierwszym z charyzmatów / w. 28n /, jest darem Bożym / Ef 4, 8n /. Dar ten jest jednocześnie dla Pawła uzdolnieniem nadprzyrodzonym i równocześnie poleceniem, pełnomocnictwem; darem Bożym i posłaniem. Nie ma apostolatu bez owego posłania / Rz 10, 15 /. Stąd apostolat zawiera w sobie dar Ducha - element charyzmatyczny oraz prawne pełnomocnictwo zmartwychwstałego Pana / doświadczenie pod Damaszkiem /. Te dwa elementy pojmuje on jako jedność. Dlatego ,,dla Pawła apostolat nie jest tylko jednym z charyzmatów, nie jest tylko pierwszym z nich, lecz przede wszystkim istotą tego, co w Nowym Testamencie nazywa się posłaniem i obdarowaniem nadprzyrodzonym''. Stąd w jego apostolstwie ujawnia się ,,moc sprawowania posłannictwa'' / Gal 2, 8 /; przepowiada nie tylko w słowie, lecz w mocy i Duchu / 1 Tes 1, 5 /; chlubi się niektórymi charyzmatami wyliczonymi w obydwu listach / 1 Kor 2, 6; 2 Kor 4, 6; 1 Kor 14, 6; Rz 11, 25; 1 Kor 14, 6.18; 13, 1 /.

,,Apostolat jest istotą i szczytem wszelkich urzędów i charyzmatów istniejących w Kościele''; porządek urzędowo-prawny ma swą pierwotną jedność w apostolstwie . Stąd też według koncepcji Pawłowej jest niemożliwe do przeprowadzenia rozróżnienie między charyzmatyczną a nie charyzmatyczną diakonią w Kościele, czysto urzędowe posługiwania rozumiane są charyzmatycznie. ,,Kościół musi się zawsze na nowo uczyć od Pawła, żeby nie popaść tylko w jurydyczne a przez to świeckie rozumienie urzędu. Byłby to grzech przeciw Duchowi Świętemu Nowego Przymierza''. Równocześnie w apostolacie posiada Kościół na wszystkie czasy jakby zwierciadło, w którym może widzieć zamierzoną przez samego Boga jedność elementu charyzmatycznego i urzędowego. Dlatego właśnie nie do przyjęcia jest zdanie, jakie spotykamy w pierwszym wydaniu słownika H. Haaga: ,, Jednak dary Ducha nie należą do istoty Kościoła. Nie jest on w pierwszej linii charyzmatyczny, lecz instytucjonalny, tzn. zbudowany na Apostołach i ich autorytecie'' . Jest on równocześnie i charyzmatyczny i instytucjonalny jak i apostolat, na którym jest zbudowany Charyzmaty pojęte jak najszerzej i biblijnie należały do istoty Kościoła pierwotnego i należą do Kościoła wszystkich czasów. Wyłączanie ich z istoty Kościoła byłoby właśnie owym ,,grzechem przeciwko Duchowi Świętemu'' .

Trzecim klasycznym tekstem Pawłowym, który nam daje wgląd w pojęcie i treść charyzmatu jest Rz 12,3.6-18. Do wspólnoty rzymskiej Paweł wysłał swe pismo na początku roku 58 z Koryntu, gdzie w sposób szczególny dały o sobie znać pewne zjawiska charyzmatyczne, które nie kontrolowane mogły wprowadzić zamęt. Dlatego właśnie w liście do Rzymian kieruje napomnienie do pneumatyków, aby różnorodne dary jakie posiadają były włączone w struktury bardziej uporządkowanych i sprecyzowanych służb: ,,Powiadam bowiem - zgodnie z przydzielonym mi darem - do każdego przebywającego wśród was, aby nie mniemał o sobie więcej niż należy. Niech każdy mądrze myśli o sobie. Bóg każdemu przydzielił wiarę według wymierzonej mu miary. /.../ Mamy zaś różne dary według udzielonej nam łaski; czy to dar proroctwa, którego należy używać zgodnie z zasadami wiary, czy to dar usługiwania, który okazujemy w usługiwaniu, czy to dar nauczania, którym cieszy się nauczający, czy to wreszcie dar zachęcania, którym cieszy się zachęcający. Kto daje jałmużnę, niech czyni to wspaniałomyślnie. Kto przewodniczy społeczności niech będzie gorliwy. Kto pełni dzieło miłosierdzia niech czyni to ochoczo''.

Charyzmat łączy się tu ściśle z łaską / charis / oraz z wiarą. Do charyzmatów zalicza się również niektóre urzędy i tzw. usługiwania / diakonia /. Duży nacisk kładzie Paweł na ochocze, gorliwe i wspaniałomyślne wykorzystanie tych darów dla dobra wspólnego .

W oparciu o pogłębione analizy tekstów Pawłowych egzegeci i teologowie próbują dać opisową definicję charyzmatu. ,,Charyzmat w sensie najszerszym - zdaniem H. Künga - jest wezwaniem Bożym skierowanym do jednostki ludzkiej i zarazem uzdalniającym ją do określonej służby w gminie'' . H. Küng wychodząc z faktu biblijnego, gdzie ,,charyzmat, powołanie, służba splatają się ze sobą i terminologicznie na siebie zachodzą'' / 1 Kor 12, 46; Rz 11,29; 1 Kor 7, 7.17 / słusznie utrzymuje, że ,,posługi'' /diakonia / suponują charyzmaty i powołanie. Tak pojęty charyzmat nie musi być koniecznie zdolnością cudowną, lecz jest po prostu ,,darem łaski'', szczególnym powołaniem dostępnym wszystkim wiernym. Dlatego Apostoł mógł napisać do Koryntian: ,,Nie brakuje żadnego daru Bożego / charyzmatu / nam oczekującym objawienia się Pana naszego Jezusa Chrystusa / 1 Kor 1, 7 /. Charyzmaty nie ograniczają się więc do jednego określenia kręgu wiernych, lecz są udzielane w darze wszystkim chrześcijanom i każdemu z osobna. Każdy chrześcijanin na swój charyzmat: ,,Każdy otrzymuje od Boga własny dar: jeden taki a drugi inny'' / 1 Kor 7, 7 /. ,,Służcie sobie wzajemnie otrzymanymi darami, jak dobrzy szafarze różnorodnej łaski Bożej'' / 1 P 4, 10 /. W czasach Nowego Przymierza Duch Św. został wylany na ,,wszelkie ciało'', czyli na każdego człowieka. / Dz 2, 14-40 /. Kto zaś ma udział w Duchu Świętym, ten uczestniczy również w Jego darach. Charyzmat nie jest wyróżnieniem poszczególnego wiernego / specjalnie pobożnego lub mającego urząd / lecz jest wyróżnieniem całego Kościoła jako społeczności wierzących . Stąd w teologii Pawłowej istnieje tak ścisły związek charyzmatu z wiarą i łaską. Dlatego tylko wierząca wspólnota Kościoła potrafi rozpoznać nadprzyrodzony charakter darów Bożych, dla stojących z zewnątrz sprawy te są zakryte. Charyzmat nie pozbawił jednak człowieka wolności i nie sprowadza go do bezwolnego automatu .

2. Próba klasyfikacji charyzmatów.

Klasyfikacja charyzmatów nastręcza podobne trudności jak ich definicja. Paweł nie podaje katalogu wszystkich charyzmatów. Jego podział więc charyzmatów na cztery wspomniane wyżej grupy jest nieadekwatny i nieprecyzyjny. Niektóre bowiem z tych określeń nie odnoszą się tylko do jednej grupy, ale do wszystkich czterech razem wziętych / np. charismata /. Porównując następnie ze sobą różne Pawłowe katalogi charyzmatów / np. Rz 12, 6-8 i 1 Kor 12, 8-10. 28-31 / dostrzegamy między nimi różnice. Dlatego egzegeci i teologowie w oparciu o kontekst wszystkich listów Pawłowych próbują dać bardziej adekwatną i precyzyjną klasyfikację charyzmatów. H. Schürmann unika celowo klasyfikacji charyzmatów, podając tylko tabelę darów, które uważał Paweł za charyzmaty . Pewne uznanie zyskała sobie próba klasyfikacji charyzmatów, jaką zaproponował G. Hasentüttl . Podział ten z pewnymi korekturami przyjmują niektórzy teologowie polscy . Propozycja G. Hasentüttla jest może zbyt schematyczna, ułatwia jednak uporządkowanie bardzo obfitego materiału szczegółowego i pozwala głębiej wniknąć w teologiczny sens charyzmatów. Charyzmaty wzmiankowane w listach Pawłowych dzieli on na trzy grupy:

1) Charyzmaty podstawowe lub fundamentalne;

2) Zjawiska charyzmatyczne we wspólnocie pierwotnej;

3) Stany charyzmatyczne.

1) Do darów podstawowych zalicza się charyzmat powołania chrześcijańskiego, spotkania i życia wiecznego:

a/ Charyzmat powołania . We wstępie 1 Kor Paweł pisze: ,,W Nim zostaliście bowiem wzbogaceni pod każdym względem we wszelkie słowo i wszelkie poznanie, ponieważ zostało wśród was utwierdzone świadectwo o Jezusie Chrystusie. Z tych względów nie brakuje żadnego daru Bożego / charyzmatu / wam, oczekującym objawienia się Pana naszego Jezusa Chrystusa'' / 1 Kor 1, 5n /. Bóg obdarzył Koryntian wszelką łaską w Chrystusie / w.4 /; przyjęli równocześnie to wszystko, co należy do nauki / logos / i wiedzy / gnosis - w.5 /. Dzięki temu mają gwarancję zbawienia / w. 8n /. Charyzmat oznacza tu więc dar, jaki otrzymali ci wszyscy, którzy zaakceptowali orędzie chrześcijańskie; charyzmatem jest powołanie chrześcijańskie. Takie rozumienie charyzmatu pozwoliło Pawłowi usunąć niezgodę i rozdwojenie w Kościele korynckim, w którym przeceniano dary wiedzy i mądrości / 1 Kor 12, 8 /. Prawdziwa wiedza i mądrość zostały dane wszystkim w Chrystusie; mądrością tą jest Chrystus i to ten ukrzyżowany. Charyzmat oznacza tu łaskę - fundamentalny dar życia chrześcijańskiego. Dar ten otrzymali wszyscy. Dlatego Apostoł może powiedzieć, że Koryntianom nie brakuje żadnego charyzmatu . W realizacji jednak chrześcijańskiego powołania wielkie bogactwo i różnorodność. ,,Pragnąłbym bowiem, aby wszyscy ludzie żyli tak jak ja. Każdy jednak otrzymuje od Boga własny dar: jeden taki, a drugi inny'' / 1 Kor 7, 7 /. W realizacji chrześcijańskiego powołania istnieje pewna specyfikacja, Paweł mówi to w kontekście małżeństwa. Pragnąłby, aby wszyscy żyli w bezżeństwie jak on, ale do tego potrzeba szczególnego daru Bożego . Wszyscy otrzymali charyzmat powołania chrześcijańskiego, lecz nie wszyscy muszą go realizować w identyczny sposób. Różne są drogi i sposoby realizowania swego chrześcijańskiego powołania, chociaż wszystkie są darem Bożym. Choć Paweł mówi tylko o małżeństwie i bezżenności to jednak nie można charyzmatów odnosić tylko do tych dwóch stanów życia. Każdy sposób realizacji swego chrześcijańskiego powołania jest charyzmatem i należy go przeżywać i realizować zgodnie z planem Bożym. Każdy bowiem ma własny charyzmat od Boga .

b/ Charyzmat spotkania. ,,Bardzo bowiem pragnę ujrzeć was aby przekazać stosownie do waszego umocnienia dar duchowy. Oznacza to, że chciałbym doznać pociechy wśród was dzięki wzajemnej wierze - waszej i mojej'' / Rz 1, 11 /. Co jest tym darem duchowym, jaki Paweł chce przekazać Rzymianom ? Niektórzy egzegeci utrzymują, że chodzi tu o głoszenie Ewangelii, o nauczanie Pawła pełne mocy Ducha Świętego . Takie rozumienie nie jest wykluczone. Najbliższy kontekst jednak / w.12 / wskazuje, że dar tu wspomniany na sens głębszy. Paweł jako Apostoł, przekazując dar nie tylko wzmocni wiarę Rzymian, ale i on sam dozna pociechy i pokrzepi swą wiarę przez to spotkanie . Wspólna wiara pokrzepia i pociesza. Wynika więc z tego, że spotkanie wiernych jest charyzmatem, jest użyczeniem sobie daru duchowego, ku wzajemnemu zbudowaniu i umocnieniu . Jedną z cech współczesnego ruchu charyzmatycznego jest ,,tworzenie małych wspólnot, których członkowie mieszkają razem, aby pogłębić swoje życie w Duchu Świętym . Wyraża się tym potrzeba spotkania z braćmi w wierze. Wg A.M. Besnarda jedną z istotnych cech współczesnej duchowości jest zdecydowane unikanie ,,samotnych ścieżek''; istnieje gorące pragnienie należenia lub stworzenia takiej grupy ,,której atmosfera i cele odpowiadałyby ich własnym dążeniom i potrzebom''. Żyjemy w czasach szczególnego zapotrzebowania na charyzmat spotkania. Wyznawcy Chrystusa naszych czasów niemniej niż czasów Pawła ,,pragną wzajemnie pocieszać się przez to, co im jest wspólne - przez swoją wiarę'' / Rz 1, 12 / .

c/ Charyzmat życia wiecznego. Darem / charyzmatem / zaś Boga jest życie wieczne w Jezusie Chrystusie naszym'' / Rz 6, 23 /. Wszystkie charyzmaty są wielkimi dziełami Boga w człowieku przez Ducha Świętego, przemieniają one zagrożone rozpadem życie ziemskie w życie wieczne. Można więc powiedzieć, że wszystkie charyzmaty odnoszą się do jednego wielkiego Bożego charyzmatu czasów ostatecznych, do nowego życia, które zjawiło nam się w Chrystusie .

2/ Drugą grupę darów stanowią szczególne zjawiska charyzmatyczne w Kościele pierwotnym. Paweł znowu nie definiuje tych zjawisk, lecz je opisuje i często ocenia ich znaczenie dla Kościoła, przestrzega przed nadużyciami. Wśród tych bardzo różnorodnych zjawisk charyzmatycznych można wyodrębnić dwa ich rodzaje:

a / Charyzmaty epafinijne, które ujawniają obecność i szczególne działanie Boże we wspólnocie . Przynajmniej częściowo pokrywają się one z tymi charyzmatami, które Paweł określił mianem energemata. Na pierwszym miejscu należy tu wymienić dar języków - glossolalia. Korzystanie z tego charyzmatu nastręczało najwięcej problemów w Kościele korynckim, zamiast przyczyniać się do budowy i cementowania wspólnoty, podważało jej spoistość. W darze tym wyrażał się entuzjazm religijny, który nie zawsze był zrozumiały przez wspólnotę. Upojenie Duchem Świętym mogło być uważane za upicie się winem / Dz 2, 12 / lub za objaw szaleństwa / 1 Kor 14, 23 / . Dlatego właśnie Paweł ingerował w korzystanie z tego daru, wyżej ceniąc dar proroctwa niż języków. Dar proroctwa bowiem był zrozumiały przez wszystkich i dzięki temu formował wspólnotę, dar języków zaś mógł być źle przyjęty i wprowadzać zamęt. Nad naturą charyzmatu glossolalii do dziś dyskutują egzegeci i teologowie. Jedni wyrażenie ,,mówić językami'' / 1 Kor 14, 2-4 / rozumieją, w sensie dosłownym: mówić różnymi językami, obcymi językami . Inni natomiast ,,mówić językami'' tłumaczą mówić językiem różnym od zwykłego, codziennego języka. Mówienie więc językami był to rodzaj modlitwy ekstatycznej. Modlitwa ta wyrażała się w błogosławieństwie, dziękczynieniu i prośbie; wspólnota odpowiadała aklamacją ,,Amen'' / 1 Kor 14, 9-19 / . Dar języków wymagał tłumaczenia i mógł być zrozumiały tylko przez ludzi wierzących. Z darem języka jako ekstatyczną modlitwą spotykamy się w życiu wielkich mistyków i we współczesnym ruchu charyzmatycznym . Wynika z tego, że głębsze życie wewnętrzne i głębsza modlitwa są darem Ducha Świętego: ,, Na dowód tego, że jesteście synami, Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna swego, który woła: Abba - Ojcze !'' / Gal 4, 7 /. Tylko ta druga interpretacja daru języków jest do przyjęcia.

b / Drugim charyzmatem epifanijnym były cuda: dar uzdrawiania i dokonywania niezwykłych dzieł / 1 Kor 12, 9 n /. Moc działania cudów przekazał Jezus swym uczniom / Mt 10, 1 / i tym, którzy w Niego uwierzą / Mt 16, 17 /. Dzieje Apostolskie i listy Pawła świadczą, że ta zapowiedź Chrystusa wypełniła się w Kościele pierwotnym; cuda działają Apostołowie i uczniowie Pana / Dz 2, 43; 5, 11 /. Cuda i łaski działał Szczepan i Filip / Dz 6, 8; 8, 6 /. Słowa Pawła i Barnaby potwierdzał Bóg cudami i znakami / Dz 14, 3; 15, 12 /. Charyzmat działania cudów otrzymywali również niektórzy wierni / 1 Kor 12, 8-10 /. Dzięki temu byli oni otaczani wielkim szacunkiem i stawiani obok Apostołów, proroków i nauczycieli / 1 Kor 12, 28 /. Cuda w Kościele pierwotnym objawiały moc zbawczą / dynamis / Jezusa Zmartwychwstałego, dokonywane były bowiem w Jego imię / Dz 3, 3; 6, 12. 16 /, potwierdzały autentyczność misji głosicieli dobrej nowiny / 1 Kor 2, 4 /; pozwalały odróżnić fałszywych proroków od prawdziwych / Dz 8, 9-24; 13, 4-12 / i prowadziły ludzi do wiary .

c / W pierwszym katalogu charyzmatów wylicza Paweł również wiarę / 1 Kor 12, 9 /. Chodzi tu o wiarę w stopniu nadzwyczajnym , która góry przenosi . 1 Kor 13, 2 /. Taka wiara nie tylko oznacza postawę wobec Boga, lecz również relację do bliźnich. Relacja ta niekiedy wyraża się z nadzwyczajną intensywnością. Chrześcijanin posiadający taką wiarę zdolny jest do znoszenia trudów apostolskich / 2 Kor 4, 7 n /, a nawet do męczeństwa / Dz 6, 5 /. Wiara charyzmatyczna odgrywała szczególną rolę w trudnych momentach życia pierwotnej wspólnoty .

d / Nad wszystkimi charyzmatami epafinijnymi góruje miłość / 1 Kor 13, 1-13 /, która jest charyzmatem wszystkich charyzmatów czyli charyzmatem największym / 1 Kor 12, 31 /. Jest ona odpowiedzią na miłość Boga, która rozlana jest w sercach naszych przez Ducha Świętego, który jest nam dany / Rz 5, 5 / . Obok darów epifanijnych, spektakularnych we wspólnocie pierwotnej istniały też dary służebne / diakonia /. Dary te można nazwać charyzmatami powszedniego dnia Kościoła, albo charyzmatami ewangelicznej Marty. Wspólnota pierwotna już u samych początków posiadała szereg potrzeb, którym nie mogli zaradzić sami Apostołowie / Dz 6, 1-6 /. Stąd powstało szereg posług względem bliźnich:

a ) Miłosierdzie, które poległo na chętnym dzieleniu się własnymi dobrami z ubogimi. Wzorem jest tu sam Bóg, który ,,rozdzielił i dał ubogim'' / 2 Kor 9, 8n /. Jest to umiejętność radowania się z radującymi i współcierpienia z cierpiącymi;

b ) W katalogu charyzmatów / Rz 12, 6-8 / wymienia Paweł dawanie jałmużny /w.8 /. W charyzmacie tym przejawia się miłość bliźniego. To udzielanie innym ze swego winno być wspaniałomyślne / Rz 12,8 / i hojne / 2 Kor 9, 13 /. Wzorem jest tu sam Chrystus, który poświęcił samego siebie za ludzi;

c ) Dar upominania i zachęcania / Rz 18, 8 / winien być wykonywany ,,w Imię Pana naszego Jezusa Chrystusa'' / 1 Kor 1, 10 /. Dar ten łączy się z charyzmatem proroka, który przemawia do ludzi, aby ,,ich zbudować, pocieszyć i zachęcić'' / 1 Kor 14, 3 /;

d ) Służba jest cechą charakterystyczną wszystkich charyzmatów / 1 Kor 12, 4-5 / nawet apostolatu / Rz 11, 13 /. Każda diakonia we wspólnocie może być charyzmatem .

3. W drugim katalogu charyzmatów Paweł na pierwszym miejscu nie wylicza darów, lecz osoby piastujące pewne funkcje w Kościele: apostołowie, prorocy, nauczyciele / 1 Kor 12, 28 /. Dopiero po ich wyliczeniu mówi o darach. Przez to zestawienie uczy, że w Kościele pierwotnym obok różnych charyzmatów istniały jeszcze określone stany charyzmatyczne:

a ) Na pierwszym miejscu wylicza Apostołów. Celem ich było głoszenie Chrystusa i zakładanie nowych wspólnot. Do zadania tego byli powołani przez Zmartwychwstałego Pana / Dz 1, 15-26; 1 Kor 15, 1-11 /. Byli oni naocznymi świadkami Chrystusa, dlatego ich misja miała cechy jednorazowości;

b ) Na drugim miejscu po Apostołach wylicza Paweł proroków / 1 Kor 12, 28 /. Mówili oni pod natchnieniem i z mocą słowo Boże w poszczególnych sytuacjach Kościoła i do poszczególnych ludzi. Wraz z Apostołami są oni fundamentem wspólnoty. Paweł w sposób szczególny cenił ten dar i zachęcał o ubieganie się o niego / 1 Kor 14, 1 /;

c ) Nauczyciele również byli charyzmatykami / 1 Kor 12, 28 /. Troszczyli się o zwyczajne nauczanie prawd wiary, o katechezę i wprowadzanie do Pisma Świętego. Byli oni związani z konkretnymi wspólnotami i można ich uważać za teologów i egzegetów pierwotnego Kościoła .

3. Zasady porządkujące korzystanie z charyzmatów.

Jest to problem bardzo delikatny i trudny. Takim był już w Kościele pierwotnym. W rozwiązaniu tego problemu do dziś istnieje różnica miedzy egzegezą katolicką a protestancką. Źródłem tych trudności są same teksty biblijne. Z jednej strony Paweł wzywa: ,,Ducha nie gaście, daru proroctwa nie lekceważcie'' / 1 Tes 5, 19 n /. W bezpośrednim jednak kontekście dodaje: ,,Badajcie wszystko, zachowując to, co szlachetne'' / 1 Tes 5, 21 /. Już więc w czasach Pawłowych istniała konieczność badania autentyczności charyzmatów / por. 1 J 4, 1 /. Istniał nawet specjalny charyzmat rozpoznawania duchów / 1 Kor 12, 10 /. Powstaje więc pytanie, czy w listach Pawłowych istnieje kryterium rozpoznawania autentyczności charyzmatów; czy znajdujemy zasady regulujące sposób korzystania z nich ?. Rozważając naukę Pawłową o charyzmatach w szerokim kontekście należy na pytanie to odpowiedzieć pozytywnie. Zasady takie i kryteria istnieją. Egzegeza katolicka dzieli się na dwie grupy:

a) Zasada porządkująca wewnętrzna, polegająca na samoregulacji porządku charyzmatycznego przez wiarę i miłość. Teologia protestancka zasadę tę uważa za jedyną, wykluczając porządkującą funkcję urzędu, władzy.

b) Zasada porządkująca zewnętrzna, którą jest apostolska tradycja i apostolskie kierownictwo, w którym ucieleśnia się i uaktualnia Pneuma. Egzegeza katolicka uwzględniając tę zasadę nie wyklucza poprzedniej, utrzymując słusznie, że w teologii Pawłowej nie istnieje przeciwstawienie; albo urząd albo charyzmat. Apostoł patrzy na tę problematykę całościowo: i urząd i charyzmat .

a) Pierwszą zasadą wewnętrzną korzystania z charyzmatów jest zasada wiary. Prawdziwe dary Ducha Św. poznaje się po wyznaniu wiary w to, że Jezus jest Panem / 1 Kor 12, 3 /, że Jezus Chrystus, ten który przybył na ziemię w ciele, jest Bogiem / 1 J 4, 1 /. Na tę zasadę zwrócił uwagę Paweł VI w swym przemówieniu: ,, Pierwszą zasadą jest wierność autentycznej nauce / 1 Kor 12, 1-3 /; co sprzeciwia się tej nauce nie może pochodzić od Ducha Świętego: Duch, który udziela swych darów, natchnął również Pismo Święte i kieruje żywym magisterium Kościoła, któremu - jak uczy wiara katolicka - Chrystus powierzył autentyczną interpretację tegoż Pisma''. Reguła wiary pozwala wyeliminować wszelkie fałszywe nauki i proroctwa, które pochodzą z ducha Antychrysta / por. 1 J 4, 3 /. Zasada ta równocześnie wskazuje na Ducha Świętego, który jest ,,Duchem wiary''. ,,Mamy tego samego Ducha wiary'' /2 Kor 4, 13 / . Drugą zasadą wewnętrzną porządkującą korzystanie z charyzmatów jest miłość braterska, która jest odpowiedzią na miłość Boga. Wszystkie rozważania Pawła można sprowadzić do jednej krótkiej formuły, która mówi o ,,miłości w Duchu'' / Kol 1, 8 /, ,,miłości braterskiej'' / Rz 12, 9 /. Miłości tej podporządkowane są wszystkie charyzmaty / 1 Kor 13, 4-7 /. Ona jest zasadą porządkującą w korzystaniu z charyzmatów . Gdyby korzystanie z darów występowało przeciw miłości, byłby to niechybny znak przeciw autentyczności charyzmatów. ,,Drzewo poznaje się po owocach'', a św. Paweł mówi, że ,,owocem Ducha jest miłość'' / Gal 5, 22 /; taka właśnie jaką opisuje w swoim hymnie. Do miłości skierowane są wszystkie dary, których Duch Święty udziela, komu chce, ponieważ tylko miłość buduje / por. 1 Kor 8, 1 /. Ta miłość po Zesłaniu Ducha Św. zgromadziła pierwszą gminę chrześcijan ,,trwającą w nauce apostołów i we wspólnocie'' / Dz 2, 42 / i ,,mającą jednego ducha i jedno serce'' / Dz 4, 32 / .Ściśle z zasadą miłości łączy się zasada dobra wspólnego / 1 Kor 12, 7 /. Tym wspólnym dobrem jest budowanie Ciała Chrystusa - Kościoła. Wprowadzanie zamętu i burzenie jedności wspólnoty jest kryterium fałszywych darów. Zasadę tę w różny sposób uzasadnia Paweł. Bóg, który obdarza charyzmatami jest ,,Bogiem pokoju a nie zamieszania'' / 1 Kor 14, 33 /. Dlatego właśnie w posługiwaniu darami trzeba ,,zachować porządek'' / 1 Kor 14, 32 /. Chrystus - Kyrios poprzez którego otrzymujemy dary nie jest podzielony / 1 Kor 1, 13 /. Charyzmaty więc, jakie daje również nie powinny dzielić Jego Ciała - Kościoła. ,,Wszystko niech się jednak odbywa z godnością i w należytym porządku'' / 1 Kor 14, 40 /. Wszyscy są zobowiązani ,,strzec jedności ducha za pomocą więzi, którą jest pokój'' / Ef 4, 3 /. Miał rację O. Cullmann pisząc: ,,Bóg dał Kościołowi niezliczona ilość charyzmatów; niestety, chrześcijanie zamiast użyć ich do budowy jedności, znaleźli w nich powód do podziałów'' . Egzegeta ten dobrze odczytał naukę Pawła: charyzmaty winny jednoczyć, a nie dzielić.

b) Indywidualna miłość braterska ,,w Duchu'' nie mogła sama zapewnić porządku w Kościele. Porządek ten bowiem był wydarzeniem charyzmatycznym i wspólnotowym, dlatego zasady samoregulacji wewnętrznej charyzmatów nie wystarczą; potrzebne są jeszcze zasady porządkujące zewnętrzne, które również pochodzą od Ducha Świętego. H. Shürmann wymienia dwie takie zasady: tradycję / paradosis / i władzę apostolską. W Kościele pierwotnym porządek przekazany przez tradycję zawsze miał charakter normatywny. Porządek ten wywodził się od Pana, a ucieleśniał się a Apostole, w jego życiu i nauce. Dlatego właśnie mógł on napisać do wiernych: ,, Zostaliście naśladowcami naszymi i naśladowcami pana'' / 1 Tes 1, 6 /.Ten przekazany tradycją porządek nie jest martwą literą, lecz żywą nauką dzięki Duchowi Świętemu i dzięki interpretującemu słowu Apostoła, który oświecony Duchem wyjaśnia tradycję i adaptuje ją do nowych warunków. Paweł ingerując w życie charyzmatyczne Kościoła korynckiego często wskazuje na przekazany tradycją porządek. Temu porządkowi pochodzącemu od Pana podporządkowana jest również władza Apostoła. Dlatego zawsze ma ona charakter służby / 1 Kor 3, 9 /. Apostoł świadomy tego obowiązku często zabierał głos na temat właściwego korzystania z darów. Wynika z tego jasno, że korzystanie z charyzmatów winno być poddane osądowi władzy w Kościele; władza ta też jest z pochodzenia Bożego i ma charakter charyzmatyczny .

4. Wnioski dla Kościoła współczesnego.

K. Rahner przedstawiając nowe ujęcie natchnienia biblijnego zwrócił uwagę na bardzo ważną i niezwykle płodną teologicznie prawdę: ,,Objawienie chrześcijańskie dane w całości i w sposób ostateczny w Kościele pierwotnym przeznaczone jest jednak dla wszystkich czasów i wszystkich ludów. Chociaż dane było ono Kościołowi pierwotnemu, musi jednak pozostać fundamentem i nieomylną normą, obecną zawsze. /.../ Mówiąc inaczej, Bóg musiał tak uprzednio określić formalnie pierwotny Kościół w jego świadomości jako źródło i normę wiary, na późniejsze czasy, żeby być twórcą Kościoła pierwotnego w tak specyficzny sposób, aby mógł on za zawsze tę swoją funkcję pełnić'' .Ponieważ zaś do elementów konstytutywnych Kościoła pierwotnego, jako źródło i normy wiary czasów przyszłych, należała struktura urzędowa i charyzmatyczna, dlatego należy wnosić, że te dwa elementy należą do struktury Kościoła wszystkich czasów. Dlatego właśnie Sobór Watykański II, nawiązując do Pawłowego rozumienia charyzmatów, wyraźnie świadczy, że należą one do rzeczywistości współczesnego Kościoła. Dokumenty soborowe bardzo wyraźnie stwierdzają, że każdy chrześcijanin otrzymuje dary charyzmatyczne w celu pełnienia posługi dla dobra całej wspólnoty .Jak rozumieć te charyzmaty i jak z nich korzystać należy się uczyć od Kościoła pierwotnego i od Pawła - pierwszego teologa charyzmatów. Wszelka właściwa odnowa życia Kościoła rozpoczyna się zawsze od refleksji nad jego początkami, które dla wszystkich czasów Kościoła są miarodajne i normatywne. Jakie wnioski płyną z nauki Pawła o charyzmatach dla Kościoła współczesnego ?

1. Współczesna teologia musi nawiązać do Pawłowej teologii charyzmatów; teologia Apostola jest dla niej źródłem i normą. Przez powrót do Biblii ,,znajduje swe najgruntowniejsze umocnienie i stale się odmładza''/ DK, 24 /. Apostoł mówi o charyzmatach zawsze w kontekście eklezjologicznym, dlatego współczesne podręczniki eklezjologii i teologii pasterskiej muszą być wzbogacone nauką o charyzmatach w ujęciu biblijnymi soborowym .

2. U Pawła nie ma przeciwstawienia miedzy urzędem i charyzmatem, lecz integracja obydwu elementów. Nie: albo urząd, albo charyzmat, lecz urząd i charyzmat. Płyną z tego daleko idące wnioski praktyczne dla życia Kościoła współczesnego:

a) Piastujący władzę w Kościele muszą mieć świadomość, że są ,,ustanowieni przez Boga w Kościele'' / 1 Kor 12, 28; Ef 4, 11 /, a nie ponad Kościołem, tzn., że ich władza pochodzi od Boga, jest charyzmatem, ale równocześnie ma charakter służebny / Rz 11, 13; 2 Kor 4, 1 ; 6, 3-10 /. Wszystkie dary duchowe mają znamię posługi / 1 Kor 12, 4-5; Rz 11, 6-7; 1 P 4, 11/.

b) Przyjęcie wymiaru charyzmatycznego Kościoła pociąga za sobą dalsze konsekwencje: właściwe ustawienie relacji między charyzmatem ,,urzędowym'' a charyzmatem ,,wolnym''. ,,Pneuma tchnie dokąd chce'' / J 3, 8 /. Nie tylko przez wielkie katedry, lecz również przez wąskie uliczki historii: przez małych, prostych, pokornych; bywały takie okresy, że właśnie oni byli filarami Kościoła. Dlatego przestroga Pawła ma zastosowanie do wszystkich czasów: ,,Ducha nie gaście, daru proroctwa nie lekceważcie. Badajcie wszystko...'' / 1 Tes 5, 19n /. Charyzmatycy zaś muszą mieć świadomość, że ten sam Bóg, który obdarzył ich charyzmatami ustanowił również w Kościele na pierwszym miejscu apostołów, na drugim proroków, na trzecim nauczycieli / 1 Kor 12, 28 /. Władza więc w Kościele jest z ustanowienia Bożego. Korzystanie z charyzmatów musi być zawsze regulowane autentyczną wiarą i prawdziwą miłością; musi budować wspólnotę Kościoła.

c) Właściwe odczytanie charyzmatycznej struktury Kościoła chroni z jednej strony przed klerykalizmem i jurydyzmem, z drugiej zaś przed zamętem i przeciwstawieniem charyzmatu urzędowi . Wizja Kościoła staje się bogatsza i pełniejsza.

Ks. Józef Kudasiewicz