Pietro da Cortona - Powołanie św. Piotra i św. Andrzeja

Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia:

¹² Gdy Jezus posłyszał, że Jan został uwięziony, usunął się do Galilei. ¹³ Opuścił jednak Nazaret, przyszedł i osiadł w Kafarnaum nad jeziorem, na pograniczu Zabulona i Neftalego. ¹⁴ Tak miało się spełnić słowo proroka Izajasza: ¹⁵ Ziemia Zabulona i ziemia Neftalego. Droga morska, Zajordanie, Galilea pogan! ¹⁶ Lud, który siedział w ciemności, ujrzał światło wielkie, i mieszkańcom cienistej krainy śmierci światło wzeszło. ¹⁷ Odtąd począł Jezus nauczać i mówić: «Nawracajcie się, albowiem bliskie jest królestwo niebieskie». ¹⁸ Gdy Jezus przechodził obok Jeziora Galilejskiego, ujrzał dwóch braci: Szymona, zwanego Piotrem, i brata jego, Andrzeja, jak zarzucali sieć w jezioro; byli bowiem rybakami. ¹⁹ I rzekł do nich: «Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi». ²⁰ Oni natychmiast zostawili sieci i poszli za Nim. ²¹ A gdy poszedł stamtąd dalej, ujrzał innych dwóch braci: Jakuba, syna Zebedeusza, i brata jego, Jana, jak z ojcem swym Zebedeuszem naprawiali w łodzi swe sieci. Ich też powołał. ²² A oni natychmiast zostawili łódź i ojca i poszli za Nim. ²³ I obchodził Jezus całą Galileę, nauczając w tamtejszych synagogach, głosząc Ewangelię o królestwie i lecząc wszystkie choroby i wszelkie słabości wśród ludu. ²⁴ A wieść o Nim rozeszła się po całej Syrii. Przynoszono więc do Niego wszystkich cierpiących, których dręczyły rozmaite choroby i dolegliwości, opętanych, epileptyków i paralityków, a On ich uzdrawiał. ²⁵ I szły za Nim liczne tłumy z Galilei i z Dekapolu, z Jerozolimy, z Judei i z Zajordania.

Krytyka literacka:

• Kontekstem poprzedzającym powyższy fragment jest kuszenie Jezusa (Mt 4,1-11), w którym słowo Pana trzykrotnie zwycięża szatana, natomiast kontekst następujący zawiera pierwszą z pięciu wielkich mów Jezusa – Kazanie na Górze (Mt 5-7).
• Analizowana perykopa (Mt 4,12-25) stanowi podstawowy program publicznej działalności Jezusa, która ma swój początek w Galilei. Kompozycja literacka wskazuje na trzy części: pierwszą (Mt 4,12-17) – Jezus rozpoczyna nauczanie o królestwie niebieskim; drugą (Mt 4,18-22) – powołanie uczniów; oraz trzecią (Mt 4,23-25) – rozprzestrzenianie się Ewangelii.

Orędzie teologiczne:

• Głównym motywem spajającym cały czwarty rozdział Ewangelii Mateusza jest moc słowa Jezusa Mesjasza, który odpiera kuszenie szatana (w. 1-11), wypełnia proroctwa głosząc Ewangelię (w. 12-17), skutecznie powołuje rybaków (w. 18-22) oraz dokonuje licznych uzdrowień wśród ludu (w. 23-25).
• Źródłem mocy słowa jest sam Bóg, gdyż Jezus nie przyszedł od siebie, ale wypełnia proroctwa starotestamentalnych proroków (tutaj przykład z Księgi Izajasza 8,23 – 9,1). Jezus jest zapowiadanym Mesjaszem rozpoczynającym swoją misję od Galilei, która pomimo swojej religijnego upadku cieszy się Bożą łaską.
• Treścią słowa Jezusa jest kluczowy werset 17, który wzywa do nawrócenia i ogłasza bliskość królestwa niebieskiego. Jest to dokładnie to samo wezwanie, które już wcześniej zapowiedział Jan Chrzciciel (Mt 3,2), a które później będzie przekazane dwunastu apostołom do głoszenia innym (Mt 10,7). Wezwanie do nawrócenia (gr. metanoeite) to wezwanie do zmiany sposobu myślenia i działania – przekierowania swojego grzesznego życia, do życia zgodnego z wolą Boga. To nawrócenie jest możliwe dzięki dobrej nowinie, że królestwo niebieskie jest blisko. Wchodzi na ten świat poprzez słowa i czyny Jezusa (4,23; 9,35), jego moc objawia się poprzez cudowne znaki (12,28), a jego istotą jest ustanowienie tu na ziemi woli Ojca, tak jak dokonuje się ona w niebie (6,10).
• Słowo Jezusa jest skuteczne i pełne mocy. Jego skuteczność objawia odpowiedź rybaków, którzy na wezwanie Jezusa porzucają wszystko i natychmiast idą za Nim jako uczniowie (w. 19). Jest to tym bardziej niezwykłe, że w starożytności uczniowie wybierali sobie mistrzów, a nie odwrotnie. Moc tego słowa objawia się również poprzez liczne uzdrowienia wśród ludu (w. 23-24). Owocują one nie tylko fizycznym zdrowiem, ale nawróceniem tłumów, które odtąd z całej Palestyny licznie podążały za Jezusem (w. 25).

Ojcowie Kościoła:

• „Jezus usunął się do Galilei” (Mt 4,12). Św. Cyryl Aleksandryjski podkreśla, że nasz Pan nie uciekał od niebezpieczeństwa z powodu lęku przed śmiercią, ale dlatego, że czas Jego męki jeszcze nie nadszedł. W ten sposób daje nam przykład, aby nie szukać niebezpieczeństw i pokus, ale roztropnie usuwać się od ich strefy wpływu.
• „Oni natychmiast zostawili sieci i poszli za Nim. […] A oni natychmiast zostawili łódź i ojca i poszli za Nim” (Mt 4,20.22). Św. Chryzostom zwraca uwagę na niezwykłą wiarę i posłuszeństwo pierwszych uczniów. Są podobni do Elizeusza, który zabijając parę wołów w ofierze i paląc ich jarzmo staje się uczniem proroka Eliasza (1 Krl 19,20-21). Chrystus żąda takiego posłuszeństwa od nas, abyśmy się nie ociągali nawet na chwilę, gdy nas wzywa.
• Św. Grzegorz Wielki uczy, że królestwo niebieskie nie ma metki z ceną. Jest warte wszystkiego, co masz. Dla Zacheusza było warte całego majątku (Łk 19,8); dla Piotra i Andrzeja było warte sieci i łodzi, które zostawili za sobą; dla ubogiej wdowy ceną był jeden grosz, który wrzuciła do skarbca (Mk 12,42); a dla innego kubek świeżej wody (Mt 10,42).

Kultura i sztuka:

Temat powołania do bycia uczniem Jezusa pozostawił głęboki ślad w kulturze judeochrześcijańskiej. Jego przykładem są dzieła sztuki dedykowane powołaniu dwóch rybaków – św. Piotra i św. Andrzeja.

Duccio di Buoninsegna  - Chrystus powołuje Apostołów Piotra i Andrzeja

Lorenzo Veneziano - Powołanie Apostołów Piotra i Andrzeja

Domenico Ghirlandaio - Powołanie Piotra i Andrzeja (Kaplica Sykstyńska)

Pietro da Cortona - Powołanie św. Piotra i św. Andrzeja

Życie i nauczanie Kościoła:

• „Pierwszym dziełem łaski Ducha Świętego jest nawrócenie, które dokonuje usprawiedliwienia zgodnie z zapowiedzią Jezusa na początku Ewangelii: «Nawracajcie się, albowiem bliskie jest Królestwo niebieskie»” (Mt 4,17). Człowiek poruszony przez łaskę zwraca się do Boga i odwraca od grzechu, przyjmując w ten sposób przebaczenie i sprawiedliwość z wysoka. «Usprawiedliwienie… jest nie tylko odpuszczeniem grzechów, lecz także uświęceniem i odnowieniem wewnętrznego człowieka»” (KKK 1989).
• W dekrecie o posłudze i życiu prezbiterów Soboru Watykańskiego II (punkt 5), Kościół przypomina Jezusowe wezwanie do nawrócenia w kontekście Mszy świętej: „Uczta eucharystyczna stanowi centrum zgromadzenia wiernych, któremu przewodniczy prezbiter. Prezbiterzy więc uczą wiernych składać Bogu Ojcu we Mszy świętej Boską ofiarę, a wraz z nią swe życie; w duchu Chrystusa Pasterza nauczają ich, by ze skruszonym sercem poddawali Kościołowi swe grzechy w sakramencie pokuty, tak aby z dnia na dzień coraz bardziej nawracali się do Pana, pomni na Jego słowa: «Nawracajcie się, albowiem przybliżyło się królestwo niebieskie» (Mt 4,17)”.

Refleksja do modlitwy:

• Jezus kieruje swoje słowo do mnie. Jest ono skuteczne i pełne mocy, ale wymaga mojej konkretnej odpowiedzi.
• Czy otwieram się na to słowo? (osobista modlitwa, uczestnictwo w Sakramentach Świętych, regularne czytanie Pisma Świętego)
• Czy potrafię na nie hojnie odpowiedzieć? (co mi w tym przeszkadza, a co pomaga?)
• Słowo Jezusa przenika serce i prowadzi do nawrócenia – jak ono prowadzi do przemiany mojego życia.

Lektura poszerzająca:

• C. Mitch – E. Sri, Ewangelia według św. Mateusza. Katolicki Komentarz do Pisma Świętego, przekł. E. Litak, Poznań 2019, s. 54-61.
• J. Homerski, „Królestwo Boże w nauczaniu Jezusa”, Resovia Sacra 2 (1995), s. 5-14.
• D. Kotecki, „«Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię» (Mk 1,15) – fundament życia chrześcijańskiego”, Collectanea Theologica 72/3 (2002), s. 33-53.

Opracował: ks. dr Łukasz Darowski SDS