Tekst grecki i polski

Najważniejsze słowa greckie

• ζύμη [zymē] – „zakwas”. W Nowym Testamencie nie pojawia się w dosłownym znaczeniu. Dwukrotnie jest obecny w przypowieści (Mt 13,33; Łk 13,21), gdzie jest alegorią królestwa Bożego i jego nadprzyrodzonej zdolności do przemieniania otoczenia i rozszerzania się. Najczęściej jednak jest symbolem negatywnym: w Ewangeliach w ten sposób określona jest doktryna faryzeuszów, saduceuszów i Heroda (Mt 16,6.11-12; Mk 8,15; Łk 12,1). Ten obraz od Jezusa przejął święty Paweł, który o zakwasie pisze dwukrotnie: najpierw w znanej metaforze paschalnej z 1Kor 5,6-8, a później w powyższym fragmencie z Listu do Galatów. Warto zwrócić uwagę, że w. 9 (powyżej) to zacytowane przysłowie, które pojawia się również w 1Kor 5,6. Opiera się ono (podobnie jak przypowieści Jezusa) na obserwacji codziennego życia, gdzie pieczenie chleba było czymś naturalnym. Negatywne skojarzenia związane z zakwasem pochodzą prawdopodobnie ze środowiska judaizmu, w którym podczas święta Paschy i Przaśników należało usunąć z domu zakwas i wszystko co zostało przygotowane z jego zastosowaniem.
• πεισμονή [peismonē] – „wpływ”, „perswazja”. Jeszcze jeden przykład tzw. hapax legomenon – słowo, które pojawia się tylko raz na kartach Biblii, zarówno Starego jak i Nowego Testamentu. Pochodzi od ważnego czasownika πείθω [peithō], który oznacza „przekonywać”, „perswadować”, a więc zmienić czyjś punkt widzenia, albo sposób jego zachowania. W Nowym Testamencie występuje 52 razy, z czego trzy w Liście do Galatów: 1,10 (BT: „zabiegam o względy”); 5,7 (BT: „trwać” – tutaj występuje on w stronie biernej) i 5,10 (BT: „mam przekonanie” – takie tłumaczenie wynika z zastosowania czasu perfectum, a więc przeszłego dokonanego, który nadaje temu czasownikowi znaczenie „ufać”, „być pewnym”). Zestawiając πείθω z wersetu 7 i πεισμονή z w. 8 widać wyraźniej myśl świętego Pawła, który pokazuje dwa różne przekonania – jedno, którym jest wierność prawdzie Ewangelii i drugie, które pochodzi z zewnątrz.
• τρέχω [trechō] – „biec”. W ewangeliach ten czasownik ma znaczenie wyłącznie dosłowne. Można więc spotkać kilka biegających osób: opętany z Gerazy (Mk 5,6), miłosierny ojciec z przypowieści (Łk 15,20), jeden z gapiów przyglądających się śmierci Jezusa (Mt 27,48; Mk 15,36), niewiasty (Mt 28,8; J 20,2) i święty Piotr (Łk 24,12) ze świętym Janem (J 20,4) w poranek Zmartwychwstania. Dosłowne (chociaż użyte obrazowo) znaczenie tego słowa w kontekście militarnym pojawia się również w Apokalipsie św. Jana (Ap 9,9). Święty Paweł w Liście do Rzymian mówi o „ubieganiu się”, albo „zabieganiu” (Rz 9,16), jednak znacznie chętniej sięga do tego czasownika jako do metafory agonistycznej, która przedstawia życie człowieka wierzącego i jego własny trud apostolski (1Kor 9,24.26; Ga 2,2; 5,7; Flp 2,16) – więcej na ten temat można znaleźć w komentarzu poniżej. Do tego obrazu sięga również autor Listu do Hebrajczyków (Hbr 12,1), zaś sam święty Paweł odnajduje jeszcze jednego „biegacza” – słowo Boże (2Tes 3,1), czym nawiązuje prawdopodobnie do starotestamentalnego obrazu znanego z Księgi Psalmów (Ps 147,15).

Biblię Biblią wyjaśniać

• 1Kor 9,24-27: „Czyż nie wiecie, że gdy zawodnicy biegną na stadionie, wszyscy wprawdzie biegną, lecz jeden tylko otrzymuje nagrodę? Przeto tak biegnijcie, abyście ją otrzymali. Każdy, kto staje do zapasów, wszystkiego sobie odmawia; oni, aby zdobyć przemijającą nagrodę, my zaś – nieprzemijającą. Ja przeto biegnę nie jakby na oślep; walczę nie tak, jakby zadając ciosy w próżnię – lecz poskramiam moje ciało i biorę je w niewolę, abym innym głosząc naukę, sam przypadkiem nie został uznany za niezdatnego”.
• 2Tm 4,7-8: „W dobrych zawodach wystąpiłem, bieg ukończyłem, wiary ustrzegłem. Na ostatek odłożono dla mnie wieniec sprawiedliwości, który mi w owym dniu odda Pan, sprawiedliwy Sędzia, a nie tylko mnie, ale i wszystkim, którzy umiłowali pojawienie się Jego”.
• 1Kor 5,6-8: „Czyż nie wiecie, że odrobina kwasu całe ciasto zakwasza? Wyrzućcie więc stary kwas, abyście się stali nowym ciastem, bo przecież przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha. Tak przeto odprawiajmy święto nasze, nie przy użyciu starego kwasu złości i przewrotności, lecz na przaśnym chlebie czystości i prawdy”.

Ojcowie Kościoła

• „Tak więc, bracia moi, stańmy do zawodów, wiedząc, że igrzyska blisko i że na igrzyska doczesne wielu ludzi się zjeżdża, ale nie wszyscy zdobywają wieniec, jedynie ci, co wiele się natrudzili i walczyli pięknie. My zatem tak walczmy, abyśmy wszyscy wieniec zdobyli. Biegnijmy prostą drogą w igrzyskach nieśmiertelnych, licznie na nie zjeżdżajmy i walczmy tak, abyśmy też wieniec zdobyli, a jeśli nie wszyscy możemy go zdobyć, to chociaż starajmy się jak najbardziej zbliżyć do niego. Musimy zaś pamiętać, że jeśli w igrzyskach doczesnych jakiś zawodnik okaże się nieuczciwym, zostaje wychłostany, zabrany i wyrzucony ze stadionu. Jak myślicie? Co spotka tego, który zawiedzie w igrzyskach o nieśmiertelność? O tych, co nie ustrzegli pieczęci [chrztu], mówi [Pismo]: «Robak ich nie umrze i ogień ich nie zgaśnie i będą widowiskiem dla wszelkiej istoty żyjącej»” (tzw. Drugi List do Koryntian św. Klemensa VII,1-6; tłum. A. Świderkówna).

Komentarz biblisty

• Dzisiejszy fragment rozpoczyna się od słów „Biegliście tak wspaniale!”. Św. Paweł odwołuje się tutaj do metafory sportowej, która jest chyba bliska jego sercu. Dość często odwołuje się w swoich listach do zmagań sportowców – najczęściej są to zapaśnicy na arenie albo właśnie biegacze na stadionie. Bieg u Apostoła Narodów to obraz życia prawdziwie chrześcijańskiego, ze wszystkimi jego konsekwencjami, obejmującymi również konieczność poniesienia trudów i wyrzeczeń (zob. 1Kor 9,25) niezbędnych do osiągnięcia sukcesu. Także swoją działalność apostolską określa on jako bieg, który miał zostać zweryfikowany przez Dwunastu, którzy mieli stwierdzić, czy bieg ten nie odbywał się na próżno (Ga 2,2). W rzeczywistości jednak ostateczna ocena biegu i jego wynik zostanie odsłonięty dopiero „w dniu Chrytusa”, kiedy to Paweł ma nadzieję przekonać się, że nie biegł na darmo (Flp 2,16). Nieco dalej w tym samym Liście do Filipian Apostoł przypomni, że wciąż jeszcze czeka go wiele trudu i pracy, jednak wezwanie Boże i obietnica oczekującej go na końcu biegu nagrody, motywuje do wytężania sił (Flp 3,13-14). W Drugim Liście do Tymoteusza perspektywa jest zupełnie inna: bieg dobiegł końca, jednak świadomość jego ukończenia przy zachowaniu nienaruszonej wiary, pozwala patrzeć ze spokojem także na moment dekoracji zwycięzców – ostatni element zawodów (2Tm 4,7). Nieco niepokoju mogą wzbudzać słowa z Pierwszego Listu do Koryntian o nagrodzie, którą może otrzymać tylko jeden zawodnik (1Kor 9,24) – czyżby Paweł myślał tylko i wyłącznie o swoim zbawieniu, bez możliwości dopuszczenia do niego innych? Byłoby to dość dziwne, zwłaszcza że w kolejnym zdaniu zachęca adresatów listu: „tak biegnijcie, abyście ją [nagrodę] otrzymali” (1Kor 9,24). Nie wolno jednak zapominać, że to właśnie w tym tekście Apostoł Narodów kreśli ważny obraz Kościoła ukazując go jako zjednoczone w miłości Mistyczne Ciało Chrystusa. Tym „jednym”, który zdobywa nagrodę nie jest więc żaden pojedynczy człowiek, ale cała wspólnota wierzących, wszystkich, „którzy umiłowali pojawienie się Chrystusa” (2Tm 4,8).
• Jedność chrześcijan wokół prawdziwej wiary w Chrystusa zawsze była ważnym punktem w nauczaniu świętego Pawła, stąd też obecność wśród Galatów fałszywych nauczycieli jest przyczyną ogromnej troski Apostoła. Jej przejawem jest napisany przez niego list z ostrzeżeniem: na trasie biegu ku Chrystusowi pojawiły się osoby, które przecięły trasę biegu zakłócając go. Paweł zadaje retoryczne pytanie: „Kto to sprawił?” natychmiast udzielając niebezpośredniej, ale przecież jasnej odpowiedzi: „Wpływ ten nie pochodzi od Tego, który was powołuje”. Termin „powoływać” (καλέω) nieprzypadkowo nawiązuje do słowa „Kościół” (ἐκκλησία, „zwołanie”), aby podkreślić, że ten obcy wpływ, który utrudnia „trwanie przy prawdzie” nie ma nic wspólnego z Bogiem i niszczy wspólnotę Kościoła, uniemożliwiając tym, którzy mu się poddają osiągnięcie nagrody obiecanej za bieg. Jednocześnie Paweł sugeruje, jakie rozwiązanie pozwoli dalej brać udział w zawodach: należy „trwać przy prawdzie”, którą jest Ewangelia (Ga 2,5.14) ogłoszona na samym początku. Tekst grecki ma nieco inną kolejność słów, która po polsku może nie brzmiałaby zbyt naturalnie (dlatego większość przekładów ją zmienia), ale jest ważna aby zauważyć zawoalowaną myśl autora listu: „Wpływ ten nie od tego, który was powołuje”. Apostoł Narodów sugeruje w ten sposób, że fałszywa nauka nie pojawiła się „znikąd” albo „przez przypadek”. Ten wpływ od kogoś pochodzi, ktoś za nim stoi, Paweł przemilcza tożsamość, ale konfrontując ją z powołującym Bogiem, odsyła do nieprzyjaciela, który rozprasza.
• Na koniec Apostoł Narodów korzysta z przysłowia o zakwasie, które najwyraźniej było dobrze znane, skoro cytował je również wcześniej Koryntianom (1Kor 5,6). Podobnie jak niewielka ilość zakwasu przemienia całe ciasto, tak również nieliczni fałszywi nauczyciele działający w Galacji byli w stanie przeobrazić całą wspólnotę. Negatywne skojarzenie zakwasu w świecie biblijnym nie jest oczywiste (Jezus w swoim nauczaniu wykorzystuje ten obraz zarówno w pozytywnym jak i negatywnym znaczeniu), jednak Paweł prawdopodobnie chce jeszcze raz nawiązać do Prawa, do którego chcą powrócić Galaci. W ten sposób sugeruje również właściwy sposób postępowania. Zgodnie z Prawem, aby móc świętować Paschę i Przaśniki należało z domu usunąć sam zakwas i wszystko, co na nim zostało upieczone: „usuniecie wszelki kwas z domów waszych” (Wj 12,15). Żydowska tradycja na bazie tego przepisu nakazywała bardzo dokładne uprzątnięcie całego domu i spalenie nawet najdrobniejszych okruszków chleba upieczonego na zakwasie. Podobne porządki są teraz zadaniem Galatów, aby mogli wziąć udział w prawdziwym święcie Przaśników, skoro „Chrystus został złożony w ofierze jako nasza Pascha” (1Kor 5,7).

Biblia w sztuce