Do Ducha się stosujmy (Ga 5,24-26)

Tekst grecki i polski

24 οἱ δὲ   24 A ci, którzy należą  
τοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ   do Chrystusa Jezusa,  
τὴν σάρκα ἐσταύρωσαν   ukrzyżowali ciało swoje  
σὺν τοῖς παθήμασιν   z jego namiętnościami  
καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις  i pożądaniami.  
25 εἰ ζῶμεν πνεύματι   25 Mając życie od Ducha,  
πνεύματι καὶ στοιχῶμεν  do Ducha się też stosujmy.  
26 μὴ γινώμεθα κενόδοξοι   26 Nie szukajmy próżnej chwały,  
ἀλλήλους προκαλούμενοι   jedni drugich drażniąc  
ἀλλήλοις φθονοῦντες  i wzajemnie sobie zazdroszcząc. 

 

Najważniejsze słowa greckie

  • πάθημα [pathēma] – „cierpienie”. Źródłosłów tego trudnego terminu greckiego to czasownik πάσχω [paschō], który najczęściej oznacza „cierpieć”, ale również „doświadczać”, gdyż w pewnym kontekstach może odnosić się również do sytuacji pozytywnych. Co istotne, doświadczenie nie musi pochodzić z zewnątrz, czasami człowiek może „doświadczać” również pewnych emocji, uczuć, przeżyć… Od jednej z form tego czasownika pochodzi rzeczownik πάθος [pathos], który można przetłumaczyć jako „doświadczenie”: zwykle negatywne, chociaż – podobnie jak w przypadku czasownika – nie zawsze. Może oznaczać również emocję albo uczucie, jako doświadczenie wewnętrzne (stąd pochodzi łacińskie passio i polska „pasja”). Jeśli to doświadczenie jest wystarczająco silne, to najlepszym jego tłumaczeniem na język polski staje się często „namiętność” albo „pożądliwość”. W Nowym Testamencie pojawia się zaledwie trzykrotnie: Rz 1,26 („namiętność”), Kol 3,5 („lubieżność”) i 1Tes 4,5 („namiętność”). Również rzeczownik πάθημα przyjmuje podobne znaczenia: „cierpienie” albo „utrapienie” (Rz 8,18; 2Kor 1,5.6.7; Flp 3,10; Kol 1,24; 2Tm 3,11; Hbr 2,9.10; 10,32; 1P 1,11; 4,13; 5,1.9) oraz „namiętność” albo „pożądliwość” (Rz 7,5; Ga 5,24 – nota bene: tak rozumiana namiętność nie musi odnosić się jedynie do sfery seksualnej!).
  • ἐπιθυμία [epithymia] – „pragnienie”, „pożądanie”. Rzeczownik θυμός [thymos] w Liście do Galatów już się pojawił, w katalogu występków (Ga 5,20), i oznacza „gniew” (zob. „Komentarz biblisty” sprzed dwóch tygodni). Jeśli dołączy się do niego przyimek ἐπί [epi], który w tym przypadku najprościej przetłumaczyć jako „na”, otrzymujemy stan pojawiający się gdy gniew (szerzej uczucia albo serce) człowieka są skierowane „na coś” (w znaczeniu „ku czemuś” a nie „przeciwko czemuś”). W ten sposób czasownik ἐπιθυμέω [epithymeō] oznacza „pragnąć” (Mt 13,17; Łk 15,16; 16,21; 17,22; 22,15; Dz 20,33; 1Kor 10,6; Ga 5,17; 1Tm 3,1; Hbr 6,11; Jk 4,2; 1P 1,12; Ap 9,6) albo „pożądać” (zwłaszcza wobec osób: Mt 5,28; Rz 7,7; 13,9). W tym kontekście (i po zapoznaniu się z przytoczonymi przykładami) nie powinno być problemu ze zrozumieniem analogicznego rzeczownika ἐπιθυμία, który w Liście do Galatów pojawia się już po raz drugi (wcześniej 5,16). Jego podstawowe znaczenie nie ma w sobie negatywnego aspektu moralnego, gdyż człowiek może pragnąć rzeczy dobrych (Łk 22,15; Flp 1,23; 1Tes 2,17), jednak bardzo często kontekst zmusza do interpretowania go jako postawy sprzecznej z wolą Boga, bądź jako „pragnienie” czy „zachcianka” ciała (np. Rz 1,24; Ga 5,16; Ef 2,3), świata (Mk 4,19; 1J 2,17), grzechu (Rz 6,12) lub nawet diabła (J 8,44).
  • κενόδοξος [kenodoxos] – „pragnący próżnej chwały”. Przymiotnik, który jest hapax legomenon, a więc pojawia się tylko raz w Nowym Testamencie (w Septuagincie również tylko jeden raz w apokryficznej 4 Księdze Machabejskiej). Jeden raz w Nowym Testamencie pojawia się również jego bliski krewny, rzeczownik κενοδοξία [kenodoxia], a więc „pusta chwała” (w LXX dwukrotnie w 4 Księdze Machabejskiej i raz w Mdr 14,14, jednak w nieco odmiennym znaczeniu: „błędny osąd”, „błąd”). Etymologia jasna i klarowna: rzeczownik δόξα [doxa] oznacza „chwała” albo „rozgłos” (więcej przy okazji czasownika δοξάζω [doxazō]). Przymiotnik κενός [kenos] pierwotnie określa naczynie albo miejsce, które jest puste, nie zawiera niczego, a w dalszej kolejności człowieka, który ma puste ręce (Mk 12,3; Łk 1,53; 20,10.11) albo serce (Jk 2,2). Najczęściej jednak w Nowym Testamencie pojawia się w znaczeniu metaforycznym określając różne rzeczywistości, które są daremne, bezowocne lub bezużyteczne. I tak daremne mogą być ludzkie myśli (Dz 4,25) i czyny (1Kor 15,58; Ga 2,2; Flp 2,16; 1Tes 2,1; 3,5) ale nawet wiara (1Kor 15,14) czy łaska Boża (1Kor 15,10; 2Kor 6,1) jeśli człowiek z nią nie współpracuje. Próżne słowa (Ef 5,6) i zwodzenie (Kol 2,8) nawiązują do pierwszego znaczenia tego przymiotnika – to słowa, które nie tylko są bezowocne, ale również nie mają żadnej treści, jak κενοδοξία w Mdr 14,14 i κενοφωνία [kenofōnia], „puste dźwięki”, „czcza gadanina” w 1Tm 6,20 i 2Tm 2,16.

 

Biblię Biblią wyjaśniać

  • Rz 6,3-6: „Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzy otrzymaliśmy chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my postępowali w nowym życiu – jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca. Jeżeli bowiem przez śmierć, podobną do Jego śmierci, zostaliśmy z Nim złączeni w jedno, to tak samo będziemy [z Nim złączeni w jedno] przez podobne zmartwychwstanie. To wiedzcie, że dla zniszczenia ciała grzesznego dawny nasz człowiek został z Nim współukrzyżowany po to, byśmy już dłużej nie byli w niewoli grzechu”.
  • Kol 3,1-10: „Jeśli więc razem z Chrystusem powstaliście z martwych, szukajcie tego, co w górze, gdzie przebywa Chrystus, zasiadający po prawicy Boga. Dążcie do tego, co w górze, nie do tego, co na ziemi. Umarliście bowiem i wasze życie jest ukryte z Chrystusem w Bogu. Gdy się ukaże Chrystus, nasze Życie, wtedy i wy razem z Nim ukażecie się w chwale. Zadajcie więc śmierć temu, co przyziemne w członkach: rozpuście, nieczystości, lubieżności, złej żądzy i chciwości, bo ona jest bałwochwalstwem. Z ich powodu nadchodzi gniew Boży na synów buntu. I wyście niegdyś tak postępowali, kiedyście tym żyli. A teraz i wy odrzućcie to wszystko: gniew, zapalczywość, złość, znieważanie, haniebną mowę [wychodzącą] z ust waszych. Nie okłamujcie się nawzajem, boście zwlekli z siebie dawnego człowieka z jego uczynkami, a przyoblekli nowego, który wciąż się odnawia ku głębszemu poznaniu [Boga], na obraz Tego, który go stworzył”.
  • Flp 2,1-4: „Jeśli więc jest jakieś napomnienie w Chrystusie, jeśli jakaś moc przekonująca Miłości, jeśli jakieś uczestnictwo w Duchu, jeśli jakieś serdeczne współczucie – dopełnijcie mojej radości przez to, że będziecie mieli te same dążenia: tę samą miłość i wspólnego ducha, pragnąc tylko jednego, a niczego nie pragnąc dla niewłaściwego współzawodnictwa ani dla próżnej chwały, lecz w pokorze oceniając jedni drugich za wyżej stojących od siebie. Niech każdy ma na oku nie tylko swoje własne sprawy, ale też i drugich”.

 

Ojcowie Kościoła

  • „Książę tego świata chce mnie porwać i zburzyć moje nastawienie wobec Boga. Niechaj więc nikt spośród was tu obecnych mu nie pomaga. Bądźcie raczej ze mną, to jest z Bogiem. Nie pożądajcie świata mówiąc jednocześnie o Jezusie Chrystusie. Niech zawiść wśród was nie mieszka. A nawet gdybym ja sam, będąc już u was zaczął was prosić, nie słuchajcie mnie. Temu raczej bądźcie posłuszni, co wam [dziś] piszę. Piszę bowiem do was żywy, pragnący umrzeć. Moje pragnienia [ziemskie] zostały ukrzyżowane i nie ma już we mnie ognia miłości do rzeczy materialnych, jest tylko woda żywa mówiąca we mnie, która z wnętrza mego woła «Pójdź do Ojca». Nie znajduję przyjemności w pokarmie zniszczalnym ani w rozkoszach tego życia. Chcę Chleba Bożego, którym jest Ciało Jezusa Chrystusa, z rodu Dawida. A jako napoju chcę Krwi Jego, która jest miłością niezniszczalną” (św. Ignacy Antiocheński, List do Kościoła w Rzymie VII,1-3; tłum. A. Świderkówna).

 

Biblia w sztuce

Gyula Benczúr, Chrzest Vajka (1875), Magyar Nemzeti Galéria, Budapest (public domain)