Uzdrowienie paralityka - S. Apollinare Nuovo - Ravenna

Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia

¹On wsiadł do łodzi, przeprawił się z powrotem i przyszedł do swego miasta. ²A oto przynieśli Mu paralityka, leżącego na łożu. Jezus, widząc ich wiarę, rzekł do paralityka: «Ufaj, synu! Odpuszczone są ci twoje grzechy». ³Na to pomyśleli sobie niektórzy z uczonych w Piśmie: On bluźni. ⁴A Jezus, znając ich myśli, rzekł: «Dlaczego złe myśli nurtują w waszych sercach? ⁵Cóż bowiem łatwiej jest powiedzieć: "Odpuszczone są ci twoje grzechy", czy też powiedzieć: "Wstań i chodź!” ⁶Otóż żebyście wiedzieli, iż Syn Człowieczy ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów - rzekł do paralityka: Wstań, weź swoje łoże i idź do swego domu!» ⁷On wstał i poszedł do domu. ⁸A tłumy ogarnął lęk na ten widok, i wielbiły Boga, który takiej mocy udzielił ludziom.

Krytyka literacka

• Tekst Mt 9,1-8 należy do gatunku literackiego nazywanego najczęściej „opisy cudów”, których tematem było ukazanie władzy Jezusa bądź wiary (potrzebującego) lub zbliżającego się Królestwa Bożego. W tym przypadku perykopa ewangeliczna ukazuje z jednej strony - wiarę zgromadzonych towarzyszy paralityka (por. w. 2), a z drugiej - władzę Jezusa na ziemi (por. w. 6).
• Fragment Mt 9, 1-8 jest tekstem synoptycznym, tzn. posiada swoje równoległe odpowiedniki w innych ewangeliach: wg św. Marka (por. 2, 1-12) i wg św. Łukasza (por. 5, 17-26).
• W Mateuszowym opowiadaniu o uzdrowieniu paralityka można wyróżnić następujące elementy składowe tekstu:

1. Spotkanie Jezusa z paralitykiem i jego towarzyszami (w. 1-2)
2. Konfrontacja Jezusa z uczonymi w Piśmie (w. 3-5)
3. Ukazanie władzy Jezusa (w. 6)
4. Odejście paralityka i reakcja tłumu (w. 7-8).

• W aspekcie translatorskim trudność pojawia się w związku z w. 4, gdzie wiele manuskryptów starożytnych posiada raz termin idōn (widząc), a raz eidōs (znając). Wielu uczonych uważa współcześnie, że bardziej oryginalne jest zdanie z czasownikiem idōn (widząc), gdyż za nim przemawia wiele starożytnych dokumentów, a ponadto słowo eidōs (znając), może być efektem wpływów paralelnych tekstów z Mk 2,8 lub Łk 5,22. Podobnie rzecz się ma z w. 8, w którym można spotkać zamiennie dwa terminy: efobēthēsan (lękać się) i ethaumasan (być zdziwionym, zdumionym). Większość tłumaczy współcześnie przyjmuje pierwszą opcję.

Orędzie teologiczne

• Rozdziały od 5 do 7, zwane zwyczajowo „Kazaniem na górze” są prezentacją słów Jezusa (logia), które następnie muszą być potwierdzone przez dzieła, znaki (erga, semeia) i tak też się dzieje w rozdz. od 8 do 9, w których zostały zawarte liczne uzdrowienia i inne wydarzenia.
• Akcja uzdrowienia dzieje się w Kafarnaum, w mieście stałego zamieszkania Jezusa podczas Jego działalności publicznej, stąd w tekście sformułowanie: „i przyszedł do swego miasta” (w. 1).
• Paraliż chorego został tutaj powiązany z grzechem dlatego, że grzech jest pewnego rodzaju „zatrzymaniem”, sparaliżowaniem na drodze duchowego rozwoju. Człowiek nie jest wtedy sam w stanie wyzwolić się z tej duchowej niemocy. Potrzebna jest pomoc innych (w. 2). Po uzdrowieniu, człowiek ten może już samodzielnie działać i ponownie podążać właściwą drogą (w. 7). Sam paralityk zostaje określony jako teknon – dziecko, które to sformułowanie należy rozumieć w sensie dzięcięctwa Bożego, czyli, że wszyscy są synami (i córkami) jedynego Boga.
• Wedle tradycji żydowskiej grzech może zostać odpuszczony jedynie przez Boga i to tylko według ściśle określonych przepisów Prawa Mojżeszowego (por. Kpł 4-5; Wj 34,6n). „Winą” Jezusa według uczonych w Piśmie jest fakt, że czyni się On równym Bogu oraz używa Jego prerogatyw - zastrzeżonych tylko dla Jahwe. Stąd pojawia się oskarżenie: „On bluźni” (w. 3).
• Z punktu widzenia obserwatora zewnętrznego, łatwiej jest odpuścić grzechy, gdyż tego fenomenu nie widać, niż uzdrowić człowieka, gdyż jest to sensorycznie dostrzegalne. Chrystus na potwierdzenie swojego posłannictwa dokonuje i znaku niewidzialnego (tj. odpuszczenia grzechów) jak czynu widzialnego („wstań, weź... i idź; w. 6).
• Władza, którą manifestuje Jezus, nie jest jedynie władzą Jezusa – człowieka, lecz władzą Syna Człowieczego. Poprzez ten tytuł, który Chrystus odnosi do siebie, nawiązuje On z jednej strony do postaci z Dn 7,13-14, a więc do figury sędziego, który ostatecznie pokona zło (tutaj: chorobę, grzech), natomiast z drugiej - wskazuje na eschatologiczne błogosławieństwo nadchodzącego czasu i wypełnienie się starotestamentalnych obietnic.
• Skutkiem tego taumaturgicznego (cudotwórczego) wydarzenia jest uwielbienie Boga (nie Jezusa!), jako sprawcy wszystkiego i udzielającego tej mocy swoim sługom. Należy zauważyć, że Mateusz użył w w. 8 liczby mnogiej: „który takiej mocy udzielił ludziom”, co oznacza eklezjalne podejście, w świetle którego owa „władza” będzie udzielona także wierzącym w Chrystusa w Jego Kościele (por. Mt 28,18-20).

Komentarz Ojców Kościoła

Jan Chryzostom, komentując analizowaną perykopę ewangeliczną pisze, iż Jezus lecząc ciała, leczy także dusze, tym samym pokazując, że naprawdę jest Bogiem równym swemu Ojcu. Pokazał to także znając i odkrywając myśli uczonych w Piśmie. Z kolei Hieronim, przypatrując się scenie niesienia łoża przez paralityka wskazuje, iż dusza, jeśli z miłosierdzia Pańskiego zostanie uleczona, otrzymuje taką moc, że natychmiast potrafi nieść swoje łoże. Cytowanym Ojcom Kościoła wtóruje kolejny z nich, Hilary z Poitiers, pisząc, że nazwanie paralityka „synem” odnosi się do pierwszego człowieka - Adama, który był pierwszym stworzeniem Bożym. Duszy paralityka dana jest łaska odpuszczenia grzechów i darowane pierwsze przestępstwo. Tym samym odnowiona zostaje w nim godność dziecka Bożego, utracona przez grzech „pierwszego człowieka”. Hilary wskazuje także, iż powrót paralityka do domu ukazuje, że wierzącym będzie przywrócona droga do nieba, z której Adam zrezygnował przez grzech. Dodaje również, że tłumy oddały cześć Bogu dlatego, że przez Jego słowo została przekazana ludziom władza odpuszczenia grzechów, udział w zmartwychwstaniu ciał i łaska powrotu do nieba.

Wpływ tekstu na kulturę

Uzdrowienie paralityka jest częstym motywem w malarstwie. Ewangeliści posługują się tym samym tytułem przedstawiając dwa różne wydarzenia: synoptycy opisują uzdrowienie paralityka w Kafarnaum, zaś św. Jan opowiada o cudzie uzdrowienia przy sadzawce Betesda w Jerozolimie. Ewangelia wg św. Łukasza oraz św. Marka jest przez artystów chętniej wykorzystywana, ponieważ na większości obrazów widać spuszczane nosze wraz z chorym przez otwór w dachu.

Ikonografia:

Uzdrowienie paralityka - S. Apollinare Nuovo - Ravenna

Chrystus uzdrawia paralityka - Galway City Museum - Irlandia

Uzdrowienie paralityka - miniatura z Codex Aureus

Chrystus uzdrawia paralityka - Bowyer Bible - Bolton Museum

źródło: Wikipedia

Aktualizacja orędzia teologicznego perykopy w życiu Kościoła

Św. Jan Paweł II w Orędziu na Światowy Dzień Pokoju w 2002 r. wskazuje, iż „okazywać miłosierdzie znaczy żyć w pełni prawdą naszego życia: możemy i powinniśmy być miłosierni, ponieważ takie miłosierdzie okazał nam Bóg, który jest miłością miłosierną (por. 1 J 4,7-12). Uczniowie Chrystusa, ochrzczeni w Jego śmierci i w Jego zmartwychwstaniu, powinni być zawsze ludźmi miłosierdzia i przebaczenia” (nr 7).

Mówiąc zaś o przebaczeniu, do którego nawiązuje także Mateuszowa perykopa, papież wskazuje, iż „przebaczenie staje się konieczne również w wymiarze społecznym. Rodziny, grupy, państwa, cała wspólnota międzynarodowa muszą się otworzyć na przebaczenie, aby znów nawiązać zerwane więzi, zaprzestać wzajemnego potępiania, by przezwyciężać pokusę wyłączania drugich, nie dając im możności odwołania. Umiejętność wybaczania jest podstawą każdego projektu bardziej sprawiedliwego i solidarnego społeczeństwa” (nr 9).

„Jak wiele musi wycierpieć cała ludzkość dlatego, że nie umie się pogodzić (…) Pokój jest warunkiem rozwoju, ale tylko przebaczenie umożliwia prawdziwy pokój” (nr 9).

Pełny tekst Orędzia na Światowy Dzień Pokoju 2002: https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/pokoj_01012002.html

Refleksja i modlitwa

• Jak reaguję na dobro, którego doświadcza ktoś inny?
• Czy złe myśli nurtują moje serce?
• Czy jest we mnie ziarno nienawiści, które powoduje zazdrość?
• Jak reaguję na znaki, które daje mi Pan?
• Czy wierzę, że Syn Człowieczy ma moc odpuszczania grzechów?
• Czy chcę żyć w łasce uświęcającej, jednocząc się z Chrystusem w sakramencie pokuty i pojednania?

Literatura poszerzająca:

Jan Paweł II, Komentarz do Ewangelii, Kraków 2011, s. 77-78.

T. Kołosowski (red. wyd. pol.), Ojcowie Kościoła komentują Biblię, Nowy Testament, T. Ia Ewangelia według św. Mateusza 1-13, Ząbki 2011, s. 186-189.

Opracowali: ks. mgr lic. Sławomir Bromberek, ks. dr Marcin Chrostowski,
członkowie Stowarzyszenia Biblistów Polskich wraz z klerykami WSD w Bydgoszczy